Tag: mylenie znaczenia wyrazów

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (81)

    Koniec marca to czas na kolejną małą porcję ciekawostek. Dziś m.in. o kelwinach (których nie wyraża się w stopniach) i o różnicy znaczeniowej pomiędzy przymiotnikami problematyczny i kłopotliwy.

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (56)

    Poniższe ciekawostki ponownie opracował Tomasz Marek. 1. Czy wiesz, że… w przypadku przysłówków nieśpieszno i nie śpieszno obie pisownie – łączna i rozdzielna –  są akceptowane? Przynajmniej obie podaje SJP PWN, choć reguła 45.4 nakazuje pisownię łączną. Mało – równouprawnione są niespieszno i nie spieszno, choć prof. Kłosińska wersje z s uważa za przestarzałe. Podobnie jest z czasownikami spieszyć i […]

  • Czytamy Mickiewicza

    Autor: Tomasz Marek ● Czy Mickiewicz jest nudny? Na pewno szkoła robi wszystko, by tak został przez uczniów zapamiętany. Może te kilka ciekawostek związanych z jego twórczością przełamie sztampę? Może zaskoczy nawet nauczyciela? Może lekcja minie szybciej… i ciekawiej? 1. Pan Tadeusz. Zaczniemy od Księgi I. Żelazny szkolny temat: „Charakterystyka Telimeny”: Kibić miała wysmukłą, kształtną, pierś powabną, Suknię materyjalną, różową, jedwabną, […]

  • Co to znaczy, że Jezus wyszedł, „sam dźwigając krzyż”?

    Rzadko na Językowych Dylematach nawiązuję do kwestii związanych z religią czy teologią (pomimo tego, że z wykształcenia jestem nie tylko polonistą, ale także teologiem). Czas Wielkiego Tygodnia wydaje się jednak wyjątkowo odpowiednim momentem do tego, by nieobszerną analizę na pograniczu językoznawstwa i teologii zaproponować. „A On sam dźwigając krzyż wyszedł na miejsce zwane Miejscem Czaszki, które po hebrajsku nazywa się […]

  • 10 najczęstszych błędów językowych w opisach ofert nieruchomości

    Jak napisać: w Wilanowie czy na Wilanowie? Jeżeli Al. (liczba mnoga alei, np. Al. Jerozolimskie) piszemy dużą literą, to dlaczego ul. (od ulicy) już małą? Co właściwie oznacza M3 i gdzie w zdaniu „Piękna działka z malowniczym akwenem wodnym” kryje się błąd językowy? Poszukaliśmy i znaleźliśmy odpowiedzi na te i wiele innych pytań związanych z pisaniem ogłoszeń nieruchomościowych. 1. ul., […]

  • Legiony, chłopcy i drzewca

    Zagadkowa (również gramatycznie) Szara piechota Któż nie zna pieśni legionowej Szara piechota! Ejże! Czy na pewno jest to pieśń legionowa? O jej pochodzenie i historię spierano się już w 1935 roku. Podobno pierwowzorem tekstu był wiersz (z roku 1914 lub 1915 – data jest sporna) Ułani Beliny [6] (Władysław Belina był dowódcą 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich w latach 1914–1917) […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (19)

    W tym miesiącu jako zbiór ciekawostek językowych ponownie proponujemy te, które publikowaliśmy ostatnio na naszej facebookowej tablicy. Zebrało się ich całkiem sporo. 1. Czy wiesz, że… resentyment to nie 'ponowny sentyment do czegoś', ale 'uraza przechowywana w pamięci po doznaniu krzywd'? 2. Czy wiesz, że… prząśniczka nie jest synonimem prządki, ale zdrobnieniem od prząśnicy będącej częścią kołowrotka? W utworze „U […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (16)

    W tym miesiącu jako zbiór ciekawostek językowych ponownie proponujemy te, które publikowaliśmy w grudniu na naszej facebookowej tablicy (a było tego całkiem sporo). Do ciekawostek dołączamy życzenia radosnych świąt Narodzenia Pańskiego – bo jest się w tych dniach z czego cieszyć :-). 1. Czy wiesz, że… w nazwie kasza manna wyraz manna to rzeczownik, a nie przymiotnik? Dlatego nazwa ta […]

  • Karze i każe. Rzadko i żaden

    Niby oczywistości, ale jednak warto o nich przypomnieć, bo wbrew pozorom wielu użytkowników języka ma tendencję do mylenia pisowni tych wyrazów. Karze – pochodzi o karać. Np. Sędzia karze zawodników żółtymi kartkami. Każe – pochodzi o kazać. Np. Sędzia każe mu podejść bliżej, potem wyciąga kartkę. Dlaczego wiele osób myli pisownię tych wyrazów? Myślę, że przyczyny są dwie. Po pierwsze […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (5)

    Koniec grudnia przegapiliśmy, ale na koniec stycznia wracamy z ciekawostkami językowymi. 1. Czy wiesz, że… …poprawna jest zarówno forma «coś uchodzi czyjejś uwagi», jak i «coś uchodzi czyjejś uwadze»? Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN zaznacza jedynie, że ta druga jest używana rzadziej. 2. Czy wiesz, że… …podobnie jest z formami «nadsłuchiwać» i «nasłuchiwać»? Obie są poprawne, ale ta pierwsza jest […]

  • Dowieść, dowieźć… dotrzymać terminu

    Dzisiejszy wpis jest nietypowy, gdyż nie tyle rozstrzygam w nim pewien dylemat (choć po części również), o ile chciałbym zapytać, czy może ktoś z Czytelników spotkał się z będącą albo regionalizmem, albo elementem slangu branżowego formą… no właśnie dowieść terminów lub dowieźć terminów. Poniżej przytaczam dyskusję, jaką odbyłem z p. Krzysztofem. Pan Krzysztof napisał: Szanowna Ekipo Dylematów, zwracam się do […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (3)

    Kontynuujemy nasz cykl z krótkimi ciekawostkami językowymi. 1. Czy wiesz, że… …wyrazy adaptować i adoptować mają różne znaczenia? Pierwszy oznacza ‘przystosowywać coś do czegoś’, drugi ‘uznać czyjeś dziecko za swoje, przysposobić je’. Ze względu na formalne podobieństwo wyrazy te są często mylone. (Za: A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2009, s. 184). 2. Czy wiesz, że… …spolegliwy […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (1)

    Na naszej stronie otwieramy nowy cykl. Od czasu do czasu, z częstotliwością, która powinna się wkrótce wyklarować, będziemy publikować wpis z cyklu Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe. W jednym lub dwóch zdaniach będziemy przedstawiać jakąś zasadę języka polskiego czy znaczenie danego wyrazu. W jednym odcinku będzie się pojawiało od dwóch do czterech ciekawostek. Dziś trzy pierwsze. Nie ukrywamy, że dwie […]

  • Opacznie, nieopatrznie i opatrznie

    W Małym słowniku wyrazów kłopotliwych prof. Mirosława Bańki czytamy: opatrzność, czasem pisana wielką literą, pochodzi od dawnego przymiotnika opatrzny ‘przezorny, dbały’, który z kolei wywodzi się od czasownika opatrzyć. Podobieństwo dźwiękowe do słowa opaczność może być źródłem żartów językowych (por. tytuł książki Jeremiego Przybory, Przymknięte oko opaczności). Gorzej, gdy jest źródłem błędów ortograficznych. Warto sobie zapamiętać, że te jakże podobne […]

  • Sankcjonować znaczy 'zatwierdzać', a nie 'karać'

    Kilka dni temu napisała do nas stała Czytelniczka: Szanowni Państwo, czasownik „sankcjonować” oznacza w skrócie tyle, co „nadawać czemuś moc prawną” (źródło: www.sjp.pwn.pl). Czy można natomiast używać tego czasownika w znaczeniu „karać”, wyprowadzając to od „sankcji”, czyli „kary”? Spotykam się z takim użyciem w języku prawniczym, np. „Trybunał sankcjonuje (przypis własny: w znaczeniu „karze”) państwa, które…”. Często zastanawiam się, czy […]

  • Adekwatny – nadużycia

    Ostatnio otrzymaliśmy następującą korespondencję: Witam serdecznie. Użyłam dziś sformułowania: „uczeń dokonuje adekwatnej samooceny” i usłyszałam zarzut, że słowo „adekwatny” musi być zawsze użyty z „do”. Rozumiem, że w sytuacji, gdy np. mówię: dzisiejsza sytuacja jest adekwatna do wczorajszej. Jednak jako związek frazeologiczny (przymiotnika z rzeczownikiem) wydaje mi się poprawny. Połączenie tych słów często słyszę w czasie wykładów. Co o tym […]

  • Wyraz zapytanie. Kiedy wolno używać?

    Oto opinia, którą pan Jarek zamieścił wczoraj w formularzu na naszej stronie: Chciałbym się dowiedzieć, czy słowo „zapytanie” jest poprawne językowo. Czy i w jakiej formie wolno/ należy je stosować? Używane w życiu codziennym wydaje się być niepoprawnym, razi śmiesznością lub też niepotrzebnie zastępuje słowo „pytanie” np. „Czy macie jakieś zapytania?” (zamiast „Czy macie jakieś pytania?”). Pozdrawiam i z góry […]

  • Skąd się wzięło wyrażenie hokus-pokus?

    Na początek, za Słownikiem języka polskiego M. Szymczaka, przytoczę dwa znaczenia wyrażenia hokus-pokus: „1. forma rzekomego zaklęcia używana przez magików, iluzjonistów, kuglarzy; 2. sztuczki magiczne, kuglarskie”. Słownik ten dodaje, że pochodzenie tego wyrażenie jest „może z łc.” (czyli z łaciny). Jedną z teorii pochodzenia tego zwrotu podaje Michael P. Foley w swojej znakomitej książce pt. Dlaczego jemy ryby w piątek? […]

  • Zaś i natomiast. Czy można używać zamiennie?

    Oto email od Czytelniczki, jaki otrzymaliśmy ostatnio: Szanowni Państwo, w ostatnim czasie stanęłam przed dwoma językowymi dylematami. 🙂 Mianowicie: I 1. W jakich sytuacjach używa się spójnika „zaś”? 2. W jakich sytuacjach używa się spójnika „natomiast”? Jak bardzo zdanie powinno być „przeciwstawne”, żeby nie być tylko „poboczne”? 3. Czy zawsze można użyć tych spójników zamiennie? W jakim zakresie ich użycie […]

  • Efektowny czy efektywny?

    Zobacz, jaka ta sukienka jest efektywna. Gra naszych piłkarzy była tak efektowna, że wygrali bardzo wysoko. To tylko przykładowe zdania, jakie często słyszę na ulicy. Ale tego typu błędy są także zauważalne w redagowanych książkach. Budzą one uzasadniony śmiech i wynikają po prostu z nieznajomości znaczenia wyrazów efektowny i efektywny. Można by uznać, że to nie tyle nieznajomość, ile mylenie […]

Strona dla każdego, dla kogo sposób, w jaki się wyraża czy w jaki pisze, jest ważny, jak również dla tych, którzy mają jakiś językowy dylemat i nie wiedzą, gdzie mogą znaleźć jego rozwiązanie. Piszcie do nas, a my na pewno w tym pomożemy. Paweł PomianekAutorami tekstów na stronie są Paweł Pomianek, gospodarz serwisu i właściciel firmy Językowe Dylematy, od kilkunastu lat zajmujący się redakcją i korektą tekstów oraz poradnictwem językowym, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie

Polub nas!

Blog Językowe Dylematy

Archiwa

Maj 2021
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania