Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (56)

Poniższe ciekawostki ponownie opracował Tomasz Marek.

Chmara to ‘wielka liczba kogoś lub czegoś’, ale chmara ma drugie znaczenie: ‘stado jeleni, łosi, żubrów lub danieli’. / Zdjęcie: Językowe Dylematy 2013. Obróbka: Melrose Studio ©

1.
Czy wiesz, że…

w przypadku przysłówków nieśpieszno i nie śpieszno obie pisownie – łączna i rozdzielna –  są akceptowane? Przynajmniej obie podaje SJP PWN, choć reguła 45.4 nakazuje pisownię łączną. Mało – równouprawnione są niespieszno i nie spieszno, choć prof. Kłosińska wersje z s uważa za przestarzałe. Podobnie jest z czasownikami spieszyć i śpieszyć, które w SJP PWN uchodzą za synonimy, choć spieszyć posiada znaczenie homonimiczne ‘uczynić pieszym’ (na przykład konnica jest spieszona, gdy konie padną).

2.
Czy wiesz, że…

istnieją dwa niezależne czasowniki sczepić i szczepić? Szczepić oznacza:

  1. «wprowadzić do organizmu ludzkiego lub zwierzęcego szczepionkę w celu sztucznego uodpornienia go na chorobę zakaźną»
  2. «uszlachetnić drzewa i krzewy przez połączenie pędu lub oczka odmiany szlachetnej z podkładką»

a sczepić: «złączyć razem jakieś przedmioty, zaczepiając jeden o drugi»
za: SJP PWN.

3.
Czy wiesz, że…

partykuła owszem ma dwa przeciwstawne zastosowania? Jedno z nich potwierdza wypowiedź przedmówcy:
– Smakuje ci?
– Owszem.
a drugie zaprzecza jej:
– Ona już nie wróci.
– Owszem, wróci.
za: SJP PWN.

4.
Na pewno wiesz, że…

chmara to ‘wielka liczba kogoś lub czegoś’, ale czy wiesz, że chmara ma drugie znaczenie: ‘stado jeleni, łosi, żubrów lub danieli’? Można zatem powiedzieć: „Z lasu wypadła nieliczna chmara danieli”, podczas gdy wyrażenie „nieliczna chmara strzał” jest niepoprawne.

5.
Czy wiesz, że…

dotykamy JĄ, gdy powiemy coś obraźliwego. Dotykamy JEJ, gdy zbliżamy rękę do jej ciała?
Zob. także: Próbować zupę czy próbować zupy? Dotknąć ją czy dotknąć jej?


One Reply to “Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (56)”

  1. Dawid

    To dziwne, że SJP PWN dopuszcza pisownie rozdzielną przysłówka „niespieszno” – to nie jest w ogóle intuicyjne, gdy przywoła się w pamięci przymiotnik: „niespieszny”.
    Ciekawe, czy język polski będzie ewoluował w kierunku zaniku pisowni rozdzielnej w tym konkretnym przypadku.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Najnowsze komentarze

  1. Dzień dobry, w książce są opisane dialogi, a także cytowana jest rozmowa mailowa. Jak ją zapisać? Czy obowiązują tu te…

  2. Czy zdanie: "W ubiegły poniedziałek w odbyła się konferencja, na której mieliśmy okazję uczestniczyć." jest poprawne gramatycznie?

  3. Bardzo mi się ta odpowiedź podoba. Koresponduje z interpretacją pytania "Kawa czy herbata?", wg której można odpowiedzieć trojako: "Poproszę kawę",…

  4. Dzień dobry, bardzo proszę o informację jaka forma przy oficjalnych uroczystościach jest poprawna: - Proszę o zabranie głosu Pana Jana…

  5. Szanowna Pani, krótko odpowiadam na kolejne pytania. Ad 1 Przecinka nie należy wstawiać. Można wprowadzać to konstrukcja łączna. W tym…

  6. Oszczytko uzywane jest w Wielkopolsce. Jestem z Poznania ur.1980 i w zyciu nie slyszalem o ostrzynce. Moj dziadek wielkopolanin z…

Archiwa

lipiec 2018
N P W Ś C P S
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031  

Nasze nagrania