Rok: 2013

---

• 24 marca 2013

  Chcielibyście państwo czy chcieliby państwo? Formy grzecznościowe w liczbie mnogiej

  Oto dylemat językowy przedstawiony nam ostatnio przez p. Trajzę: Uświadomiłam sobie, że mam językowy dylemat w związku z używaniem formy grzecznościowej. Do jednej osoby w naturalny sposób zwracam się na przykład: „czy chciał(a)by Pan(i)…”. Problem pojawia się w przypadku liczby mnogiej. Zakładając, że tak jak w l.p. należy użyć czasownika w 3. os., sformułowałabym ów zwrot następująco: „czy chcieliby Państwo…”. […]

• 11 marca 2013

  Czy ponadto, poza tym, oczywiście, według mnie – oddzielamy przecinkami?

  Ostatnio kilkoro Czytelników podzieliło się z nami wątpliwościami dotyczącymi interpunkcji (przytaczam pytania we fragmentach): Jak się ma sprawa ze stawianiem przycinka po wyrazie „Oczywiście”, który występuje na początku zdania? (…) czy po „Ponad to” i „Poza tym” trzeba postawić przecinek? Mam problem odnośnie używania połączeń typu: „Co więcej” i „Ponadto”. Czy jeśli te dwa połączenie występują na początku zdania – […]

• 5 marca 2013

  Słuchać koncertu czy słuchać koncert?

  Kolejne pytanie na temat związku rządu zadała nam ostatnio pani Joanna: Bardzo proszę o pomoc w rozstrzygnięciu wątpliwości, z jakim przypadkiem łączy się czasownik „słuchać” – biernik czy dopełniacz? Co z przeczeniem? Podaję przykład: „słucham mamy czy słucham mamę?” „słucham muzykę czy słucham muzyki?” „nie słucham mamy? nie słucham muzyki?” (tutaj intuicyjnie nie przewiduję innej możliwości) Podobnie z czasownikiem „dotykać” […]

• 3 marca 2013

  Papież-emeryt czy papież emeryt

  Można zauważyć, że po rezygnacji z urzędu Benedykta XVI w największych katolickich portalach informacyjnych pojawiła się pisownia papież-emeryt (z łącznikiem). W świetle zasad języka polskiego wydaje się jednak, że nie jest ona do obronienia i taki zapis należy traktować jako błąd ortograficzny. Taka pisownia jest na razie obowiązująca w serwisie Katolickiej Agencji Informacyjnej (zob. np. – tutaj chodzi już o […]

• 25 lutego 2013

  Błąd stylistyczny: mieszanie stylów

  Dziś chcę się podzielić z moimi Czytelnikami tekstem, który ostatnio rozłożył mnie na łopatki, rozbawiając do łez. Wklejam go na dole w formie zdjęcia. Fragment pochodzi z książki Andrzeja Markowskiego Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne (o samej książce pisałem już kiedyś co nieco). W jedynym z rozdziałów autor wylicza i klasyfikuje wszelkiego rodzaju błędy językowe. Wśród błędów stylistycznych prof. […]

• 14 lutego 2013

  Dzwonimy pod numerem, na numer czy pod numer?

  Z niektórymi zwrotami mamy do czynienia w języku mówionym na tyle często, że uznajemy je za formy utarte. Tymczasem wiele z nich to niestety błędy, które – co gorsza – przedostają się z łatwością do języka pisanego. Wątpliwości często budzą na przykład następujące warianty: a) Więcej można dowiedzieć się, dzwoniąc do Jana Nowaka, pod numer telefonu xxx xxx xxx. b) Więcej […]

• 10 lutego 2013

  Jest wartym czy jest warte?

  Dziś na poniższe pytanie Czytelniczki odpowiada po raz pierwszy Kamila Młodzianko, która dołączyła niedawno do redakcji Językowych Dylematów. Jaka forma jest poprawna – „będąc czystym” czy „będąc czysty”? Czy mówi się „jest wartym/godnym/sprawiedliwym” czy „jest warte/warty”? Pisząc dłuższe teksty zdarza mi się używać formy (nie wiem jak to się poprawnie nazywa) zakończonej „-m”. Skąd ta naleciałość? Czy jest to błąd? […]

• 5 lutego 2013

  Ulu czy Ulo. Wołacze imion żeńskich

  Ostatnio napisał do mnie znajomy, Leszek, stawiając przede mną następujący językowy dylemat: Kolega mnie zagadnął o odmianę przez przypadki imion, konkretnie imienia „Ula” w wołaczu. Mamy dwa strzały – „Ulu” lub „Ulo”. Pierwszy („Ulu”) jest bardziej intuicyjny, odruchowo wychodzi nam, że tak jest poprawnie. Z drugiej strony gdy mamy „Urszula” to wołacz będzie „Urszulo”, więc logika podpowiadałaby, aby w skróconej […]

• 3 lutego 2013

  Pani Łyżeczka: Słownik języka tubylczego ludów podłogi

  Za zgodą Autorki przedrukowujemy tekst Pani Łyżeczki na temat języka dziecięcego. Wpis pierwotnie ukazał się na Jej blogu. Blog Pani Łyżeczki gorąco polecamy naszym Czytelnikom. Tubylec stoi przed schodami. – Cininy! – woła zawzięcie. I dodaje jeszcze długą wiązankę różnych określeń, których nie udało mi się jeszcze rozszyfrować. W każdym razie „cininy” to po prostu „dziewczyny”, a tubylec w ten […]

• 31 stycznia 2013

  Morfem. Jego rodzaje i połączenia

  Morfem jest najmniejszą cząstką systemu językowego, która niesie ze sobą pewną określoną treść. Wyróżniamy trzy rodzaje morfemów: leksykalne – tworzą trzon wyrazu, dominują znaczeniowo w danym leksemie (wyrazie); przykłady: piramid-, rusz-, biał-, nawet; słowotwórcze – odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu; np. -ik, -ek, za-, -owiec; fleksyjne – […]

• 27 stycznia 2013

  Uczni i księgarń. Czy to poprawne formy dopełniacza?

  Poniżej udzielam odpowiedzi na następujące pytanie zadane dziś przez Czytelnika: Dzień dobry. Kieruję do Państwa zapytanie odnośnie odmiany w dopełniaczu liczby mnogiej wyrazów: uczeń oraz księgarnia. Moja ciekawość wynika z następujących sytuacji. Na szkolnej tablicy ogłoszeń przeczytałam takie oto wyrażenie: „Obowiązki uczni oraz nauczycieli” zaś w Polskim Radiu Pr. 1 usłyszałam zwrot: „Miejmy nadzieję, że niedługo w masowej ilości trafią […]

• 20 stycznia 2013

  Zdanie złożone ze zdaniem pytającym. Pytajnik czy kropka?

  Poniżej przytaczam pytanie zadane przez naszą stałą Czytelniczkę p. Mariannę, a następnie na nie odpowiadam: Szanowni Państwo! Pisząc wiadomości z różnymi pytaniami, często zastanawiam się nad tym, czy zdanie, które tworzę, jest zdaniem oznajmującym czy pytającym. Chodzi o zdania typu: „Szanowni Państwo, chciałabym zapytać/dowiedzieć się, jak do Państwa dojechać/czy sprzedajecie Państwo te poduszki w kolorze granatowym […]”. Czy w wykropkowanym […]

• 15 stycznia 2013

  Poprawiamy błędy składniowe w zdaniach

  Poniżej odpowiadam na pytanie przesłane przez p. Kingę: Jak napisać poprawnie? 1) Utwór Mickiewicza jest wierszem, w którym ma miejsce podział na świat rzeczywisty i świat marzeń. 2) Uważa, że świat ten jest mniej piękny niż jego ojczyzna. 3) Obaj bohaterowie uciekają w świat marzeń, ponieważ nie są zadowoleni z otaczającej ich rzeczywistości oraz tęskną za ojczyzną. Przyznam, że mam […]

• 13 stycznia 2013

  Edytom.pl – nowy projekt Tomasza Powyszyńskiego

  W rozmowie z Pawłem Pomiankiem o swojej rozpoczętej niedawno działalności redakcyjnej, głównych zainteresowaniach na polu językoznawczym, fascynacji językiem czeskim i współpracy ze środowiskami monarchistycznymi opowiada doskonale znany stałym Czytelnikom Językowych Dylematów Tomasz Powyszyński. Paweł Pomianek: Niedawno ruszyłeś z nowym projektem – Edytom.pl. Czy mógłbyś przybliżyć naszym Czytelnikom, na czym on polega? Tomasz Powyszyński: Polega głównie na tym, że postanowiłem założyć […]

• 11 stycznia 2013

  Czy (sic!) używamy tylko w cytatach?

  Poniżej odpowiadam na pytanie zadane wczoraj przez p. Marcela. Szanowni Państwo, czy sformułowanie „(sic!)” można używać jedynie w cytatach, w których chcemy zwrócić uwagę na oryginalną pisownię, czy także w tekstach niebędących cytatami, w których chcemy zwrócić na coś uwagę? Przykład: „(…) Teraz pora na minutę zadumy i ciszy nad naprawdę przykrym losem dwóch kibiców odwołanego meczu na Basenie Narodowym, […]

---