Słuchać koncertu czy słuchać koncert?

Kolejne pytanie na temat związku rządu zadała nam ostatnio pani Joanna:

Bardzo proszę o pomoc w rozstrzygnięciu wątpliwości, z jakim przypadkiem łączy się czasownik „słuchać” – biernik czy dopełniacz? Co z przeczeniem?
Podaję przykład:
„słucham mamy czy słucham mamę?” „słucham muzykę czy słucham muzyki?” „nie słucham mamy? nie słucham muzyki?” (tutaj intuicyjnie nie przewiduję innej możliwości)

Podobnie z czasownikiem „dotykać”
Dotknij piłkę czy dotknij piłki?
Natomiast bez wątpienia dopełniacz w przypadku przeczenia:
„Nie dotykaj piłki”

Czasowniki „słuchać, dotykać” nie wiążą się ze stanem posiadania, a sugerujecie Państwo w swoich poradach, że w przypadku, kiedy czasownik takowego stanu dotyczy, wówczas łączy się z biernikiem („mam piłkę”), a w przeczeniu z dopełniaczem („nie mam piłki”).

Pozdrawiam serdecznie
Joanna

Jeśli chodzi o czasownik dotykać, to wydaje się, że ta kwestia została omówiona we wpisie Próbować zupę czy próbować zupy? Dotknąć ją czy dotknąć jej? (i do tegoż wpisu odsyłam).

Tutaj skupię się na odpowiedzi na pytanie, jakim przypadkiem rządzi czasownik słuchać. Z przeczeniami – jak pani zauważyła – nie ma problemu. Tam słuchać będzie się zawsze łączyć z dopełniaczem. A jak jest przy zdaniach twierdzących?

Nowy słownik poprawnej polszczyzny odpowiada jednoznacznie: ktoś, coś słucha kogoś, czegoś (nie: kogoś, coś), wskazując, że czasownik słuchać ma rząd dopełniaczowy. Oto przykłady podane w słowniku:
Publiczność w skupieniu słuchała koncertu (nie: koncert).
Chory słucha mszy (nie: mszę) przez radio.
Zebrani słuchali mówcy (nie: mówcę).

Konstrukcja z biernikiem – w dwóch przypadkach

Istnieją jednak dwie sytuacje – nadal powołuję się tutaj na to samo źródło, choć omawiam sprawę mniej schematycznie i nieco szerzej – gdy dopuszczalna jest konstrukcja z biernikiem.

Pierwsza sytuacja dotyczy określeń środowiskowych, na przykład medycznych. Powiemy (i napiszemy):
Lekarz słucha chorą – i będzie to oznaczało badanie przez osłuchiwanie.
Gdy zaś użyjemy typowej konstrukcji z dopełniaczem:
Lekarz słucha chorej – będzie to oznaczało, że mamy na myśli wywiad medyczny, sytuację, gdy lekarz wysłuchuje, jakie chora dostrzegła objawy, jaka jest historia jej choroby etc.

Drugi przypadek, gdy wolno użyć konstrukcji z biernikiem, to dopuszczalne – ale już tylko i wyłącznie na poziomie polszczyzny potocznej – Słucham panią! wypowiadane w czasie rozmowy telefonicznej.

Paweł Pomianek

PS
Wprawdzie rzeczywiście zasugerowałem we wpisie Piję kawę, ale szukam kawy – dlaczego różne przypadki, iż określenie stanu posiadania może sugerować, którego przypadka użyć. Niemniej w kolejnym zdaniu podkreśliłem: To jednak bardzo ogólna zasada – aż roi się tutaj od wyjątków i dlatego warto sprawdzać poszczególne związki wyrazowe w słownikach lub korpusie językowym. Bardzo proszę nie traktować tej zasady niczym językowego dogmatu.


4 odpowiedzi do „Słuchać koncertu czy słuchać koncert?”

  1. MarekT

    A w zdaniu: „Zapraszamy na Koncert Noworoczny, w którym obejrzeć i wysłuchać będzie można Miejską Młodzieżową Orkiestrę OSP, tancerzy sportowych szkoły tańca Art Dance, grupę Dziewczyny Karola.”? Co tu jest nie tak?
    Obejrzeć – „miejską orkiestrę”, ale wysłuchać – „miejskiej orkiestry”. A tak razem w jednym zdaniu mi to nie gra.

  2. Tomasz Marek

    To „słucham panią” kojarzy mi się ze słynną „frazą dydaktyczną” z piosenki (tekst Jacka Fedorowicza) „Życzenia dla pań”:
    „Proszę panią, proszę Pani,
    by wytruła Pani drani,
    którzy łażą wciąż za Panią tu i tam.”
    A że „Słucham panią” jest potoczne, to nie wiedziałem. Nic o tym nie piszą w poradach na temat słuchania ani prof. Bańko, ani prof. Miodek.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Tak, ma Pan rację! Faktycznie poprawna jest podana przez Pana forma. Bardzo sprytnie wybrnął też Pan z błędnej formy –…

  2. Dzień dobry! Jest taka pamiątkowa tablica na kamieniu o treści "Pamięci Wszystkim Ludziom Stowarzyszenia" - czy to jest poprawny gramatyczny…

  3. Dziękuję za szybką odpowiedź. Tak, też właśnie myślałem o tym fragmencie w partyzanckiej pieśni: "w mgle utonie próżno wzrok".

  4. Generalnie poprawną i skodyfikowaną formą (na zasadzie wyjątku od reguły) jest we mgle. Można o tym przeczytać np. tutaj w…

  5. Stosujemy zwrot "we mgle". Czy poprawna jest oboczność "w mgle"? Może dopuszczalna jest przy zmianie szyku wyrazów w zdaniu, np.:…

  6. Tak. Przyjrzałem się tematowi i myślę, że trudno byłoby znaleźć inne możliwe rozwiązanie. Końcówka tego typu nazwiska w miejscowniku ulega…

  7. Dzień dobry! Czy nazwisko Hogshire odmieni się w miejscowniku jako: Hogshirze? Dzięki piękne za pomoc!

  8. Przepraszam za tak długi czas oczekiwania na odpowiedź. Musiałem to sprawdzić we wszystkich dostępnych źródłach (co jest – wiem –…

Archiwa

marzec 2013
N P W Ś C P S
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31  

Nasze nagrania