Morfem. Jego rodzaje i połączenia

Morfem jest najmniejszą cząstką systemu językowego, która niesie ze sobą pewną określoną treść.

Wyróżniamy trzy rodzaje morfemów:

  • leksykalne – tworzą trzon wyrazu, dominują znaczeniowo w danym leksemie (wyrazie); przykłady: piramid-, rusz-, biał-, nawet;
  • słowotwórcze – odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu; np. -ik, -ek, za-, -owiec;
  • fleksyjne – inaczej nazywane gramatycznymi, związane z odmianą wyrazu przez przypadki, osoby etc.; np. -o, -a, -ami, , -isz, -by.

W połączeniach morfemów w wyrazy zawsze muszą być obecne morfemy leksykalne. W związku z tym mówimy tylko o dwóch rodzajach połączeń:

  • połączenia morfemu leksykalnego i słowotwórczego tworzą nowy leksem, wyraz, jednostkę językową; np. piramidalny, piesek, zaanonsować;
  • połączenia morfemu leksykalnego i fleksyjnego tworzą tzw. wyraz tekstowy, formę wyrazową (wyraz w danych przypadku, liczbie, osobie); np. piramidami, psa, lubię.

Warto to podkreślić raz jeszcze, by łatwiej było te połączenia rozróżnić: W pierwszym przypadku mamy do czynienia z nowymi słowami tworzonymi poprzez dodawanie do trzonu wyrazu końcówek lub przedrostków, w drugim przypadku – z odmienianiem danego wyrazy przez przypadki, osoby, liczby, rodzaje.

Paweł Pomianek

Źródło podstawowe:
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2009, s. 21.


W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów.


2 odpowiedzi do „Morfem. Jego rodzaje i połączenia”

    • Paweł Pomianek

      Proszę mnie nie traktować jako specjalistę w tej kwestii, ponieważ jest to rzecz czysto teoretyczna, a ja na co dzień jestem praktykiem. Zgodnie z przedstawionymi w artykule regułami, podzieliłbym następująco:
      bez – słowotwórczy,
      roboc – leksykalny,
      ie – słowotwórczy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Najnowsze komentarze

  1. Po przeczytaniu komentarzy, utwierdzam się w przekonaniu, że zwyczajnie lubię pleonazmy ^^' Np. takie zdanie: "Debata dotyczyła potencjalnych możliwości wzajemnej…

  2. "newanse" - serio? Nawet w angielskim nie ma takiego słowa jak "newans". Jest nuance. Po polsku niuans. Skoro już odpisuję,…

  3. Dopiero po chwili zastanowienia domyśliłem się, że nie chodzi o pokój będący przeciwieństwem wojny, tylko o pomieszczenie. Naturalny szyk to…

  4. W internecie został opublikowany film pod tytułem "Remont synka pokoju", czy to jest poprawnie?

Archiwa

styczeń 2013
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  

Nasze nagrania