Morfem. Jego rodzaje i połączenia

Morfem jest najmniejszą cząstką systemu językowego, która niesie ze sobą pewną określoną treść.

Wyróżniamy trzy rodzaje morfemów:

  • leksykalne – tworzą trzon wyrazu, dominują znaczeniowo w danym leksemie (wyrazie); przykłady: piramid-, rusz-, biał-, nawet;
  • słowotwórcze – odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu; np. -ik, -ek, za-, -owiec;
  • fleksyjne – inaczej nazywane gramatycznymi, związane z odmianą wyrazu przez przypadki, osoby etc.; np. -o, -a, -ami, , -isz, -by.

W połączeniach morfemów w wyrazy zawsze muszą być obecne morfemy leksykalne. W związku z tym mówimy tylko o dwóch rodzajach połączeń:

  • połączenia morfemu leksykalnego i słowotwórczego tworzą nowy leksem, wyraz, jednostkę językową; np. piramidalny, piesek, zaanonsować;
  • połączenia morfemu leksykalnego i fleksyjnego tworzą tzw. wyraz tekstowy, formę wyrazową (wyraz w danych przypadku, liczbie, osobie); np. piramidami, psa, lubię.

Warto to podkreślić raz jeszcze, by łatwiej było te połączenia rozróżnić: W pierwszym przypadku mamy do czynienia z nowymi słowami tworzonymi poprzez dodawanie do trzonu wyrazu końcówek lub przedrostków, w drugim przypadku – z odmienianiem danego wyrazy przez przypadki, osoby, liczby, rodzaje.

Paweł Pomianek

Źródło podstawowe:
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2009, s. 21.


W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów.


2 odpowiedzi do „Morfem. Jego rodzaje i połączenia”

    • Paweł Pomianek

      Proszę mnie nie traktować jako specjalistę w tej kwestii, ponieważ jest to rzecz czysto teoretyczna, a ja na co dzień jestem praktykiem. Zgodnie z przedstawionymi w artykule regułami, podzieliłbym następująco:
      bez – słowotwórczy,
      roboc – leksykalny,
      ie – słowotwórczy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Najnowsze komentarze

  1. Myślę, że tak. Oczywiście wówczas nie jest to poprawne. Rozumiem, że może to być też rodzaj jakiejś zabawy słownej. A…

  2. Pytałem bo miałem wątpliwości, gdyż w tłumaczeniach z literatury francuskiej (nie pamiętam autora), były dialogi z użyciem zwrotu jak w…

  3. Pierwsze jest w ogóle niepoprawne, w takim kontekście nie można użyć zaimka. Drugie jest jak najbardziej w porządku, bardzo grzeczne.…

  4. 1. Proszę pani, czy mogę ją prosić........ 2. Proszę pani, czy mogę panią prosić..... Które zdanie w bezpośredniej rozmowie jest…

  5. Nie mam przekonania do skróconych zapisów: 1977–78, wolę pełne: 1977–1978 (choć najistotniejsza w tym względzie jest konsekwencja na kartach całego…

  6. Dziękuję za odpowiedź. W tym samym tekście, w jednym akapicie jest kilka zapisów okresów pracy, przykładowo (1977–78). Czy jeżeli w…

  7. Myślę, że jeśli pojawiają się przerwy między zapisem miesiąca i roku (a faktycznie muszą się pojawić), to tym bardziej powinniśmy…

  8. Dzień dobry, czy zapis okresu czasu w przedstawionej formie (IX 1923–VIII 1930) jest poprawny? W którym miejscu powinny być przerwy…

  9. Bardzo dziękuję, teraz wszystko jasne! :) Pozdrawiam serdecznie

  10. Dzień dobry. Niestety pierwsza ze wskazanych konstrukcji jest wadliwa. W przypadku spójników skorelowanych, jak mówi prof. Mirosław Bańko w Małym…

  11. Jeśli siglum jest pod spodem i ma charakter podpisu, to może być w ten sposób. Generalnie tego pierwszego zapisu użyjemy…

  12. Dziękuję a czy moze być takze taki zapis i czy jest prawidłowy „Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem. Kto we mnie…

Archiwa

styczeń 2013
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  

Nasze nagrania