Morfem. Jego rodzaje i połączenia

Morfem jest najmniejszą cząstką systemu językowego, która niesie ze sobą pewną określoną treść.

Wyróżniamy trzy rodzaje morfemów:

  • leksykalne – tworzą trzon wyrazu, dominują znaczeniowo w danym leksemie (wyrazie); przykłady: piramid-, rusz-, biał-, nawet;
  • słowotwórcze – odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu; np. -ik, -ek, za-, -owiec;
  • fleksyjne – inaczej nazywane gramatycznymi, związane z odmianą wyrazu przez przypadki, osoby etc.; np. -o, -a, -ami, , -isz, -by.

W połączeniach morfemów w wyrazy zawsze muszą być obecne morfemy leksykalne. W związku z tym mówimy tylko o dwóch rodzajach połączeń:

  • połączenia morfemu leksykalnego i słowotwórczego tworzą nowy leksem, wyraz, jednostkę językową; np. piramidalny, piesek, zaanonsować;
  • połączenia morfemu leksykalnego i fleksyjnego tworzą tzw. wyraz tekstowy, formę wyrazową (wyraz w danych przypadku, liczbie, osobie); np. piramidami, psa, lubię.

Warto to podkreślić raz jeszcze, by łatwiej było te połączenia rozróżnić: W pierwszym przypadku mamy do czynienia z nowymi słowami tworzonymi poprzez dodawanie do trzonu wyrazu końcówek lub przedrostków, w drugim przypadku – z odmienianiem danego wyrazy przez przypadki, osoby, liczby, rodzaje.

Paweł Pomianek

Źródło podstawowe:
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2009, s. 21.


W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów.


2 odpowiedzi do „Morfem. Jego rodzaje i połączenia”

    • Paweł Pomianek

      Proszę mnie nie traktować jako specjalistę w tej kwestii, ponieważ jest to rzecz czysto teoretyczna, a ja na co dzień jestem praktykiem. Zgodnie z przedstawionymi w artykule regułami, podzieliłbym następująco:
      bez – słowotwórczy,
      roboc – leksykalny,
      ie – słowotwórczy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Tak, ma Pan rację! Faktycznie poprawna jest podana przez Pana forma. Bardzo sprytnie wybrnął też Pan z błędnej formy –…

  2. Dzień dobry! Jest taka pamiątkowa tablica na kamieniu o treści "Pamięci Wszystkim Ludziom Stowarzyszenia" - czy to jest poprawny gramatyczny…

  3. Dziękuję za szybką odpowiedź. Tak, też właśnie myślałem o tym fragmencie w partyzanckiej pieśni: "w mgle utonie próżno wzrok".

  4. Generalnie poprawną i skodyfikowaną formą (na zasadzie wyjątku od reguły) jest we mgle. Można o tym przeczytać np. tutaj w…

  5. Stosujemy zwrot "we mgle". Czy poprawna jest oboczność "w mgle"? Może dopuszczalna jest przy zmianie szyku wyrazów w zdaniu, np.:…

  6. Tak. Przyjrzałem się tematowi i myślę, że trudno byłoby znaleźć inne możliwe rozwiązanie. Końcówka tego typu nazwiska w miejscowniku ulega…

  7. Dzień dobry! Czy nazwisko Hogshire odmieni się w miejscowniku jako: Hogshirze? Dzięki piękne za pomoc!

  8. Przepraszam za tak długi czas oczekiwania na odpowiedź. Musiałem to sprawdzić we wszystkich dostępnych źródłach (co jest – wiem –…

  9. Jest to terminologia specjalistyczna i z tego, co widzę, poprawnościowcy w ramach polszczyzny ogólnej dotąd chyba się tym określeniem nie…

  10. Dzień dobry, Jaka jest poprawna nazwa dla specjalisty zajmującego się dobieraniem dawki pokarmowej dla zwierząt. Specjalista żywienia czy specjalista żywieniowy.…

Archiwa

styczeń 2013
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  

Nasze nagrania