Małgorzata Kubicz: „Byłem z tatem na spacerku” – czyli język dziecka nie całkiem niepoprawny

gosia_z_rafalkiem„Rafałku, gdzie byłeś?” – spytałam któregoś zimowego styczniowego dnia mojego niespełna dwuipółletniego synka. „Byłem z tatem na spacerku” – odpowiedział mi zziębnięty, ale rozradowany Rafałek. I niemal natychmiast, jak przystało na polonistkę, pojawił się we mnie odruch, by poprawić ten – wydawało mi się – językowy błąd od razu, by dziecko od początku uczyło się prawidłowej wymowy. No właśnie, czy ten wyraz jest poprawny, czy nie, czy powinniśmy mówić byłem z tatem czy raczej z tatą?

Okazuje się, że użycie obu form jest jak najbardziej poprawne. Zgodnie z tym, co przeczytamy w słowniku języka polskiego, w polszczyźnie dla wyrazu ojciec istnieją dwie alternatywy: tata i tato. Gdy wybierzemy pierwszą formę – tata, wówczas wyraz ten odmieniał się będzie według deklinacji żeńskiej, czyli podobnie jak mężczyzna, poeta, kolega. A więc będziemy mogli powiedzieć (zazwyczaj większość z nas tak mówi): Byłam wczoraj z tatą w kinie.

Natomiast, jeśli wybierzemy tę drugą formę, wówczas wzorzec odmiany może być taki sam jak wyrazu tata, ale może też mieć formy oboczne, które dziś mają już postać regionalizmów:

M. tato, np. Oto mój tato.
D. tata, np. Tata nie było w domu.
C. tatowi, np. Naszemu tatowi zrobimy dziś miłą niespodziankę.
B. tata, np. Poproszę tata o to, by kupił mi pieska.
N. tatem, np. Jak dobrze z tatem iść na lody.
Msc. o tacie, np. O tacie mówię zawsze w samych superlatywach.
W. o tato! np. Tato, zrób mi proszę herbaty.

Ewa Kołodziejek, na której wyjaśnienia tego językowego dylematu się powołuję, zaznaczyła ponadto, że warto wiedzieć, skąd wzięły się oboczne formy: tata i tato. Przytacza słowa Aleksandra Brücknera, który w Słowniku etymologicznym podaje, że „tata to nie słowo, lecz ogólnoludzki wykrzyknik jak papa, mama” , który dziecko artykułuje, ucząc się mowy w wieku niemowlęcym. (Cytata za: E. Kołodziejek, Walczymy z bykami. Poradnik językowy PWN, Warszawa 2010, s. 80.)

Natomiast wyraz tato istniał w języku polskim już od XV wieku jako wariant formy tata. Zresztą, któż z nas nie pamięta przepięknej ballady Adama Mickiewicza Powrót taty, której niekiedy – ja kiedyś na pewno – dzieci uczą się na pamięć w szkołach: „Zmiłuj się, zmiłuj nad tatem”, lub też: „Czyście tęskniły do tata?”.

Zatem mój mały rezolutny synek, odpowiadając na moje pytanie, zapewne nieświadomie, poprawnie użył narzędnika rzeczownika tato.


10 odpowiedzi do „Małgorzata Kubicz: „Byłem z tatem na spacerku” – czyli język dziecka nie całkiem niepoprawny”

  1. Marek K

    Witam

    Bardzo dziękuję za to wyjaśnienie.

    Mam pytanie dotyczące formy Celownika. Poszukiwałem analogii dla odmiany formy „tato” i mam poczucie, że będzie się to odmieniało tak jak rzeczownik „auto”. W tej sytuacji czy Celownik nie powinien brzmieć „tatu”?

    Pozdrawiam

    • Paweł Pomianek

      Analogia wydaje się trafna. Można jeszcze dodać np. dłuto czy runo. Wszystkie one mają celownik taki, jak Pan wskazał. Niemniej w wyrazie omawianym wyżej celownik to na pewno tatowi. Wiem z pewnością, bo pochodzę z terenów, na których używa się bardzo często tej właśnie formy. Szukałbym tutaj analogii do form imiennych (Arkowi, Markowi, Pawłowi, Piotrowi). Czy jest to wyjątek, trudno mi tak na szybko powiedzieć. Trzeba by się temu przyjrzeć zdecydowanie szerzej.

    • Paweł Pomianek

      Pani Agato,
      to w tej podstawowej, najbardziej popularnej odmianie. Tutaj zaproponowano alternatywną. Zachęcam do zajrzenia do całości artykułu.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

luty 2011
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  

Nasze nagrania