Na specjalne życzenie p. Piotra poszerzamy naszą Bazę informacji o artykuł na temat porównań paralelnych.
Porównania paralelne są jednym z rodzajów wyrażeń porównawczych. Cechą charakterystyczną tej konstrukcji jest to, że w jej strukturze zawarta jest paralela (równoległość) zachodząca pomiędzy częściami zdania za sprawą użycia konkretnych wyrazów (spójników), jak na przykład:
- tak…, jak;
- taki…, jaki;
- równie…, jak;
- zarówno…, jak i;
- tyle…, co.
Np.
Był zawodnikiem grającym równie efektowanie, jak efektywnie.
Zimą lubię jeździć zarówno na nartach, jak i na sankach.
Zdobyłem tyle samo punków, co poprzednim razem.
Z porównaniami paralelnymi związane są dwie istotne kwestie. Pierwsza dotyczy tego, że nie każdy spójnik można połączyć w ramach paraleli z innym. Dla pogłębienia tematu warto zajrzeć do artykułu Błędy w zestawianiu par spójników dotyczącego spójników skorelowanych.
Druga kwestia dotyczy przecinków. Wprawdzie w przypadku porównania paralelnego należy je stawiać, ale w języku polskim występują konstrukcje bardzo podobne, które nie mają wyrazistego charakteru paralelnego. Oto przykładowe zestawienia par spójników, w przypadku których przecinka nie stawiamy:
- tak samo… jak;
- ten sam… co;
- taki… jak.
Np.
Zachowałem się dokładnie tak samo jak poprzednio.
Szkolenie BHP prowadził ten sam nudny facet co przed rokiem.
Przy klasyfikowaniu danej konstrukcji do grupy porównań paralelnych jest jeszcze jeden kłopot. Słownik ortograficzny PWN wymienia bowiem dodatkowe trzy sytuacje, kiedy przecinek możemy pominąć:
- gdy składniki porównania nie przeciwstawiają się sobie bardzo wyraźnie;
- gdy przed porównaniem nie robimy przerwy oddechowej;
- gdy chcemy osłabić wyrazistość porównania.
Jako że zasady te wyglądają na dość dowolne i mało klarowne, podajmy przykład dotyczący pierwszego przypadku: gdy składniki porównania nie przeciwstawiają się sobie bardzo wyraźnie.
Weźmy zdanie: Oczy miała równie ciemne, jak włosy.
Co do konieczności postawienia przecinka nie byłoby wątpliwości, gdyby zdanie brzmiało: Miała równie ciemne oczy, jak włosy. Paralela zachodzi bowiem między oczami i włosami, a nie między ciemnymi i włosami. Tak więc w przypadku przytoczonego zdania można zastosować wspomnianą zasadę i przecinek pominąć.
Paweł Pomianek
Źródła:
Piszemy poprawnie. Poradnik językowy PWN, oprac. Aleksandra Kubiak-Sokół, Warszawa (PWN) 2008, s. 230-231.
Słownik ortograficzny PWN, http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629799.
W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów.
A co z przecinkiem po „jak” i „niż” w takich zdaniach – powinien być czy nie?
1. Podobnie jak / Tak (samo) jak Agata nie lubiła [Ewa] mango.
2. Przeciwnie / Odwrotnie niż Agata lubiła [Ewa] mango.
Bańko podaje taką poradę, ale czy jest ona poprawna?
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Podobnie-jak;13957.html
Oczywiście celowo wybrałem zdania, gdzie są dwie panie, bo może być wersja choćby i taka:
3. Podobnie jak / Tak (samo) jak Agata nie lubił mango.
4. Przeciwnie / Odwrotnie niż Agata lubił mango.
I jeszcze takie zdanie:
5. W odróżnieniu od Agaty (,) lubiła mango.
PS Zawsze w takich zdaniach stawiałem do tej pory przecinek, ale ostatnio zgłupiałem, więc dopytuję.
Myślę, że porada prof. Bańki, choć krótka, jest kompletna. Trudno mi cokolwiek dodać 🙂
Dzień dobry,
a czy stawimy przecinek przed „jak” w przytoczonym poniżej zdaniu?
„- Faktycznie im się nie udało.
– Ano. Tak(,) jak mówiłem.”
Przeszukuję internet od jakiegoś czasu i nie mogę nigdzie znaleźć rozwiązania tego dylematu. Ja skłonny byłbym go tam postawić, ponieważ myślę, że znajduje się tam orzeczenie domyślne „jest” (lub jakiekolwiek podobne).
Z poważaniem
Piotr Łękodół
To jest świetny przykład jednej z tych sytuacji, gdy właściwie wszystko zależy od intencji autorskiej i mamy wybór. Zastanawiając się nad tym, czy w takim miejscu postawić przecinek, rozważyć należy, jak ma to zostać wypowiedziane: czy jednym tchem (wówczas przecinka nie stawiamy), czy z przerwą oddechową (wtedy przecinek postawimy). W tej konkretnej sytuacji bardziej naturalna wydaje się wersja bez przecinka.
Dziękuję za odpowiedź! Nie sądziłem, że to jedna z tych kwestii, które mogą zostać rozwiązane dwojako.
Dzień dobry,
odświeżam nieco temat. Główkuję i główkuję, i nie jestem pewna. Czy dobrze przypuszczam, że w zdaniach, które podam niżej, nie powinno być przecinka?
„Człowiek tak dobrze umocowany w rządowych instytucjach(,) jak Nowak bez wątpienia mógł mu się przydać”.
„Nawet w tak odosobnionym mieście(,) jakim była Palmyra, widać było zmiany”.
Wydaję mi się, że „tak” występuje tu jako partykuła wzmacniająca charakter wyrażenia. Zastanawiam się jeszcze, czy „jakim była Palmyra”, nie jest zdaniem podrzędnym, wtedy trzeba wydzielić je przecinkiem z obu stron.
Dziękuję za odpowiedź.
Tak, w pierwszym zdaniu przecinka nie postawimy.
W drugim zdaniu przecinek jest jednak potrzebny – właśnie dlatego, że jest to zdanie podrzędne. Bardzo łatwo to sprawdzić, ponieważ występuje w nim osobny czasownik: była. Dlatego obydwa przecinki są potrzebne.
Dziękuję!
Czy któraś z poniższych wersji jest bez zarzutu? A jeśli żadna, to proszę o podpowiedź.
– My szanujemy słonie tak samo jak i nasi przodkowie je szanowali, i tak jak pani je szanuje.
– My szanujemy słonie tak samo, jak i nasi przodkowie je szanowali, i tak, jak pani je szanuje.
– My szanujemy słonie tak samo jak nasi przodkowie, i tak jak pani je szanuje.
Nie powinniśmy pisać tak samo, jak i, tylko tak samo jak (kwestia spójników skorelowanych), więc zdecydowanie zalecałbym wersję trzecią. Zastanawiam się tylko, czy nie lepiej byłoby bez przecinka. Czy to i tak jak pani je szanuje na pewno jest wtrąceniem? Czy to nie jest po prostu spójnik łączący: tak jak przodkowie i tak jak pani? Pozostawiam to Pańskiemu osądowi.
A czy konstrukcja:
„Zarówno, ,,, jak i” – jest poprawna?
I jeszcze przy okazji jedna kwestia. Rozumiem, że „tak samo, jak” (nie „jak i”), czy tyczy się to również wyrażenia: „tak, jak i” – w konstrukcjach typu:
„Tak duże miasta, jak i małe miasteczka mają swój urok.”
Dziękuję z góry.
Przepraszam, już doczytałam – zasugerowałam się tym niepoprawnym „jak i” w jednej z konstrukcji, stąd moje zamotanie.
Ale chyba w zdaniu o miasteczkach nie powinno być przecinka, z tego co zrozumiałam.
Będzie przecinek, bo to jest porównanie paralelne. W starannej wersji powinno być: Zarówno duże miasta, jak i małe miasteczka lub Tak duże miasta, jak małe miasteczka. Choć mnie zdecydowanie bardziej przekonuje pierwsza wersja.
Mam pytanie. Czy konstrukcję zarówno, jak i… można zastąpić konstrukcją jak również?
Zależy, w jakim sensie. Jeśli chciałaby Pani wstawić jak również zamiast jak i, to raczej nie. Jeśli jednak chciałaby Pani zastąpić całą konstrukcję, to prawie zawsze można tak przeformułować zdanie, by jak również pasowało.
Dzień dobry 🙂
A co z przypadkami, kiedy „tak” stoi bezpośrednio obok „jak”? Czy po „tak” powinien pojawić się przecinek?
Przykładowo:
„- Tak jak kazałeś, sprawdziłem wszystkie pomieszczenia – oznajmił.”
Przy okazji mam drugie pytanie. Czy poprawnie byłoby napisać to zdanie bez początkowego „tak”?:
„- Jak kazałeś, sprawdziłem poziom pałaców – oznajmił.”
Czy jest jakaś różnica pomiędzy użyciem na początku zdania kontrukcji „tak jak”, a użyciem samego „jak”?
Mam tu na myśli przypadki, gdy po użyciu samego „jak”, NIE pojawia się już w dalszej części zdania słowo „tak”, czyli nie chodzi o zdania typu: „Jak powiedział , tak zrobił.”, lecz o zdania typu: „Jak przewidziałeś, pojawił się o zmroku.”, „Jak obiecałem, pomogę wam jutro.” Czy w ostatnich dwóch przykładowych zdaniach, nie powinno się jednak stosować konstrukcji „tak jak”: „tak jak przewidziałeś,..”, ” tak jak obiecałem,…”?
W sprawie przecinków w obrębie „tak jak” proszę przeczytać odpowiedzi do pytania p. Luli (12 kw. 2016) w wątku „zadaj pytanie”.
W pozycji inicjalnej „Tak jak…” przecinka nie stawiamy (wyjątkiem – dyskusyjnym – mogłoby być wypowiedzenie dopowiadające).
Opuszczenie „tak” w podanej sytuacji jest normalne, wręcz klasyczne, nie wiem tylko, czy można taką konstrukcję nazwać porównaniem paralelnym. Bardzo znane jest zdanie z ewangelii: „Nie ma Go tu, bo zmartwychwstał, jak powiedział”, powielane w wielkanocnej antyfonie łacińskiej „Resurrexit, sicut dixit”, którą tłumaczy się „Zmartwychwstał, jak powiedział”.
Dziękuję za odpowiedź oraz za podpowiedź wątku do przeczytania. Był bardzo pomocny 🙂
Podrawiam serdecznie.
Mam pytanie o poprawność szyku zdania z porównaniem paralelnym. Moim zdaniem jest ok: „I dlatego właśnie tak Wałęsa nie jest jednoznacznie pozytywny, jak i dobra zmiana nie jest jednoznacznie negatywna…” Zastanawiam się ewentualnie nad przecinkiem przed „tak”. Z góry dziękuję za odpowiedź!
Przecinka bym tam nie wstawiał. Natomiast trzeba by zatrzymać się nad tym spójnikiem skorelowanym tak… jak i. Jeśli trzymamy się wersji wzorcowej, to trzeba by powiedzieć zarówno Wałęsa… jak i dobra zmiana lub tak Wałęsa… jak dobra zmiana. Tak… jak i jest nieco mniej staranne – przez niektórych akceptowane, przez innych nie.
A ja mam pytanie do tego zdania:
Zimą lubię jeździć zarówno na nartach, jak i na sankach.
Czy gdybym w tym zdaniu pominął słowo „zarówno”, to czy powinienem zostawić przecinek przed „jak i”?
Pytam dlatego, że w swoim opisie odnośnie mojej osoby mam takie zdanie:
Fascynat sportów motorowych, jak i całej motoryzacji.
Z przecinkiem oczywiście 🙂
To zależy od tego, czy jak i na sankach lub jak i całej motoryzacji chcemy potraktować jako część zdania głównego, czy też jako wtrącenie, dopowiedzenie. Co do zasady przecinek nie jest bowiem konieczny, choć wydaje się zasadny, bo jak i sugeruje wtrącenie.
Jeśli chcemy postawić na równi:
Fascynat sportów motorowych jak i motoryzacji
możemy zapisać w ten właśnie sposób.
Należałoby jednak potraktować tę drugą część jako dopowiedzenie, w znaczeniu:
Fascynat sportów motorowych, podobnie zresztą jak i całej motoryzacji.
Wówczas postawienie przecinka będzie zasadne.
Ale jako drugą część mojej odpowiedzi cytuję fragment z Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN, wkładając kij w mrowisko:
Niepoprawne jest używanie tylko jednego członu tego spójnika złożonego albo zmiana któregoś z jego składników.
Warto się więc w ogóle zastanowić nad używaniem jak i bez poprzedzającego zarówno.
Dzięki za tak szybką odpowiedź.
Ogólnie rzecz biorąc, nie do końca zgadzam się z tym, że nie można używać samego „jak i” jak sugeruje PWN.
Jeszcze 5-10 lat temu może i byłaby to kwestia dyskusyjna, teraz natomiast w dobie internetu; większej ilości publikacji i coraz większego wpływu obcych języków (szczególnie angielskiego) na nasz ojczysty pojawiają się tak zwane widełki od tych tych wszystkich reguł.
Na porządku dziennym królują konstrukcje zdań, które przyprawiłyby o zawrót głowy najlepszych filologów.
Język polski przeżył rewolucję, słowniki jeszcze nie…
Teraz mi się przypomniało:
Czytałem ostatnio dwie książki motoryzacyjne tego samego autora, które przełożyły na polski te same osoby. Zauważyłem w nich coś takiego:
W starszej książce (chyba z 1997 roku) nazwy samochodów były pisane małą literą, czyli tak, jak powinno być, np. audi, mercedes. Pojawiło się też marlboro.
W nowszej książce (chyba z 2007 r.) powyższe nazwy były już zapisane wielką literą.
Z czego to wynika? A no właśnie z wpływu obcych języków, w których nazwy wyrobów były od zawsze pisane wielką literą. A konstrukcje zdań, np. z „jak i” bez słowa zarówno wynikają z dosłownych tłumaczeń obcojęzycznych tekstów, jak i coraz większej pomysłowości polskich autorów.
Akurat konstrukcyjne kalki z obcych języków to nic dobrego. W naszym języku brzmią sztucznie, choć część z nich się z czasem przyjmuje. Póki co (to właśnie taka kalka z języka rosyjskiego) takie dosłowne tłumaczenia, jak Pan mówi, na etapie redakcji należy eliminować. Natomiast sam rozwój języka jest rzeczą naturalną.
Pańskie ostatnie zdanie brzmiałoby dużo lepiej w wersji:
A konstrukcje zdań, np. z „jak i”, bez słowa „zarówno” wynikają z dosłownych tłumaczeń obcojęzycznych tekstów, jak również z coraz większej pomysłowości polskich autorów.
Dziękuję!