Czy imiesłowy typu ‘jadąc’, ‘stanąwszy’ zawsze oddzielamy przecinkami?

Generalna zasada jest stosunkowo prosta zwłaszcza w przypadku, gdy podane wyżej formy mają dodatkowe określenie – wtedy przecinek stawiamy. W innych wypadkach… trzeba znać relatywnie nowe zasady – stare słowniki mogą być tutaj mylące.

Na początek jednak dwa słowa teorii. Jeżeli ktoś ją zna, to od razu proszę przewinąć do części Jak z tymi przecinkami?

Formy zakończone na -ąc, -łszy, -wszy

Dla większej świadomości językowej trzeba powiedzieć, że mówimy tutaj o grupie imiesłowów przysłówkowych. Wśród nich wyróżniamy dwie grupy:

Imiesłów przysłówkowy współczesny zakończony na -ąc (np. jadąc, skacząc, kłamiąc) – nazywamy go współczesnym, ponieważ informuje on o czynności, która odbywa się równocześnie z inną czynnością wyrażoną przez czasownik (np. Skacząc na batucie, cieszyli się chwilą wolności. Skakanie i radość trwają w tym samym momencie). Tworzymy go od form niedokonanych czasowników (np. jechać, pisać).

Imiesłów przysłówkowy uprzedni zakończony na -łszy, -wszy (np. powiedziawszy, zrobiwszy) – nazywamy go uprzednim, ponieważ wyraża czynność poprzedzającą tę, którą wyraża orzeczenie (np. To powiedziawszy, skłonił się nisko. Czyli najpierw powiedział, potem się pokłonił). Tworzymy go od form dokonanych czasowników (np. pojechać, napisać).

To zróżnicowanie nie wpływa jednak w żaden sposób na funkcję w zdaniu. Obydwa imiesłowy są – można tak powiedzieć – dla równoważnika zdania tym, czym orzeczenie dla zdania.

Jak z tymi przecinkami?

Nie ma problemu, jeśli tego typu wyrazom towarzyszy określenie, a całość pełni funkcję wtrącenia, np. Jadąc samochodem, obserwowali piękne widoki. Ale w przypadku, gdy takich określeń nie ma…

W publikacji Zasady pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym Stanisława Jodłowskiego i Witolda Taszyckiego z 1987 r. (II wydanie) na stronie 149 czytamy:

Na temat interpunkcji zwrotów z imiesłowami przysłówkowymi istnieje zasada ogólna, że nie jest potrzebny przecinek przy zwrocie imiesłowowym, jeżeli imiesłów nie ma określeń.

Spośród podanych przykładów wymieńmy trzy pierwsze:

  • Jadąc czytałem książkę.
  • Powstawszy przemówił do zgromadzonych.
  • Wychodząc posprawdzał kurki gazowe.

Przeczytawszy, zdziwiłem się nieco (tak, tak użyłem imiesłowu przysłówkowego i wbrew powyższemu oddzieliłem go przecinkiem!), bo na studiach uczono mnie inaczej, a publikacja Jodłowskiego i Taszyckiego jest uważana za jedną z najlepszych na temat interpunkcji. Sięgnąłem więc po rzecz zdecydowanie nowszą, a mianowicie po Słownik interpunkcyjny PWN pod redakcją Jerzego Podrackiego i Aliny Gałązki wydany w 2002 r. (Swoją drogą, polecam nabycie, choćby tutaj jest tani jak woda, a bardzo pożyteczny i przejrzysty.) I tutaj na stronie 26 znajdujemy następującą informację:

Dawniej obowiązywał przepis, że jeśli wyrazowi takiemu nie towarzyszyło określenie i nie był on wtrąceniem, nie było potrzeby stawiania przecinka. Zdarzało się jednak, że stwierdzenie, które słowa w zdaniu są określeniami imiesłowu, było problematyczne. Z tych m.in. powodów Komisja Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN (w 1993 roku) opowiedziała się za niżej opisaną zasadą.

Zalecenie: Wyrazy na -ąc, -łszy, -wszy są w zdaniu złożonym oddzielane przecinkami, nawet jeśli nie towarzyszą im jakieś określenia.

Wnioski

Z powyższego wywodu wyciągam następujące wnioski:

1. Warto sięgać do możliwie najnowszych słowników, które uwzględniają zmiany normatywne w języku polskim.

2. Wedle obecnie obowiązujących norm trzy podane wyżej przykłady z książki Jodłowskiego i Taszyckiego, należy napisać następująco:

  • Jadąc, czytałem książkę.
  • Powstawszy, przemówił do zgromadzonych.
  • Wychodząc, posprawdzał kurki gazowe.

3. Język dąży do systematycznego upraszczania, co tylko może nas cieszyć, bo nasze życie jest pod tym względem łatwiejsze niż życie naszych ojców, a dla naszych dzieci – dla których chcemy przecież tego, co najlepsze – będzie jeszcze łatwiejsze.

4. Heraklit miał rację. Wszystko płynie. Język też.


55 odpowiedzi do „Czy imiesłowy typu ‘jadąc’, ‘stanąwszy’ zawsze oddzielamy przecinkami?”

  1. Gustaw

    Mam pytanie o sytuacje, gdy zdanie z imiesłowem stoi pośrodku zdań podrzędnych i jeśli postawi się przecinek, to staje się niejednoznaczne (czasem przy pierwszym czytaniu, czasem przy każdym), którego zdania podrzędnego dotyczy fragment z imiesłowem, np.:
    1. Nawet gdy sam Jezus przebywał na ziemi[,] chodząc z uczniami i nauczając ich, wśród dwunastu był jeden, który był diabłem.
    2. Niewierzący i ci, którzy miłują grzech, tłumacząc swoje przestępstwa[,] powołują się na niegodziwość ludzi obdarzonych w przeszłości przez Boga autorytetem.
    W mojej opinii zakreślone przeze mnie przecinki powinny być usunięte: brak przecinka wskazuje właściwą interpretację: „przebywał chodząc i nauczając”, „tłumacząc powołują”. Z przecinkiem ktoś mógłby zinterpretować: „chodząc i nauczając był jeden”, „miłują swój grzech tłumacząc”.
    Jak Pan uważa?
    PS Czy takie sytuacje są opisane w poradnikach? Ostatnio zacząłem weryfikować reguły przestankowania z imiesłowami – i nie mogę takich przypadków znaleźć.

    • Paweł Pomianek

      Dziś polszczyzna rozstrzyga tę kwestię bardzo jednoznacznie: we wszystkich tego typu przypadkach stawiamy przecinek. Po prostu imiesłowy przysłówkowe ZAWSZE (pod względem interpunkcji) są traktowane tak jak czasowniki. Więc we wszystkich takich miejscach postawimy przecinki.
      Mój ulubiony przykład, na który powołuje się prof. Bańko w poradni językowej PWN, jest do podanych przez Pana bardzo podobny:
      Szli, śpiewając, i stali, grając.
      Wedle Pańskiego toku rozumowania, nie powinniśmy postawić żadnego z tych przecinków. Ale wedle obecnie obowiązujących reguł potrzebne są wszystkie. Odsyłam do drugiego na naszej stronie wpisu na ten temat, w którym właśnie powołuję się na ten przykład: Przecinki i imiesłów zakończony na -ąc.

      Proszę zauważyć, że ustaleniu tego, do czego konkretnie odnosi się dany imiesłów, służy rozbiór logiczny zdania. W jakim sensie? Chodzi mi o to, że skoro Pan oczekuje, że przestaniemy oddzielać imiesłowy od czasowników przecinkiem po to, by uwypuklić, do którego się odnoszą, można by pójść dalej i stwierdzić, że niektórych fragmentów z czasownikiem też nie będziemy oddzielać od innych, bo czasem zdania oddziela taki sam przecinek, a jedno na wykresie przedstawimy jako 3. poziom, a drugie jako 2. No to może wprowadzić podwójne albo potrójne przecinki? 😉 Wydaje się, że to doprowadziłoby jednak do chaosu. Dlatego – tak jak mówię – po prostu trzeba sobie równoważnik imiesłowowy logicznie przyporządkować, do którego zdania z czasownikiem się odnosi. Zazwyczaj jednak nie jest to trudne. Ba! jeśli jest trudne, powiedziałbym, że zdanie jest źle skonstruowane i trzeba je przeredagować. Przykłady, które Pan wskazał, jest bardzo łatwo co do logiki zrozumieć, przyporządkowując równoważnik do właściwego zdania.

      • Gustaw

        A może w trudniejszych przypadkach lepiej jest postawić myślnik zamiast przecinka w tych drugich miejscach? Na przykład:
        1. Nawet gdy sam Jezus przebywał na ziemi, chodząc z uczniami i nauczając ich – wśród dwunastu był jeden, który był diabłem.
        2. Niewierzący i ci, którzy miłują grzech – tłumacząc swoje przestępstwa, powołują się na niegodziwość ludzi obdarzonych w przeszłości przez Boga autorytetem.
        Wtedy myślnik bardziej by rozdzielał takie zdania niż przecinek i przecinek łączył by bardziej („przebywał, chodząc i nauczając”, „tłumacząc, powołują), a myślnik w drugiej części (tak jak w przykładach 1 i 2 podanych tutaj przeze mnie) łączyłby mniej, niejako wskazując na interpretacją właściwą bez czytania całości zdania 2-3 razy. Tym bardziej że myślnik nieraz wskazany jest tam, gdzie jego brak prowadziłby do niejednoznaczności lub błędnego zrozumienia. Jak Pan sądzi?

        • Paweł Pomianek

          Przede wszystkim w żadnym z tych przypadków nie zachodzi sytuacja, w której brak myślnika prowadziłby do niejednoznaczności lub błędnego rozumienia. Wg mnie są to zdania, w których idealnie sprawdzają się przecinki. Myślniki są tutaj gorsze, bo sugerują, że na przykład w drugiej części zdania będzie coś odkrywczego lub zaskakującego, coś bardziej przełomowego – tymczasem jest zwyczajna kontynuacja. Jak czytam te zdania z przecinkami, rozumiem je od razu, gdy czytam z myślnikami, muszę się zastanowić, o co dokładnie chodzi. Gdy widzę te myślniki, naturalnie szukam też domknięcia wtrącenia, a tymczasem go nie ma, bo to nie wtrącenie, tylko równorzędne części zdania.
          Jak mówiłem już wyżej. Nie ma tutaj co szukać dziury w całym, dlatego że w każdym zdaniu, również złożonym z samych zdań, może Pan sobie przyporządkować rzeczy bliższe sobie i dalsze. I z rozbioru zdania wyjdą różne zależności między fragmentami. Musiałby Pan w każdym zdaniu szukać wtedy znaków, które bardziej te zdania rozdzielą. Dlaczego wyróżniać akurat zdania imiesłowowe? Myślę, że decyzja z lat dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku, by te równoważniki oddzielać zawsze przecinkami, jest wyrokiem salomonowym i bardzo upraszcza sprawę.

  2. dev

    Mam pytanie. Wiadomo, że

    “Nie oddziela się przecinkiem imiesłowowego równoważnika zdania, jeżeli występuje on bezpośrednio po spójniku lub zaimku”.
    „chłopiec, który nie ucząc się wcale, zdał do następnej klasy”

    Niestety nie znalazłem zasady opisującej przypadek, w którym imiesłowowy równoważnik zdania występuje bezpośrednio PRZED spójnikiem lub zaimkiem.
    Czy wtedy stawiamy przecinek, czy nie?
    „przeglądał książki, nie wiedząc(,) które ma zabrać”

    Będę wdzięczny za wyjaśnienie.

  3. Ola

    Dzień dobry. Wiem, że temat dotyczy innego typu imiesłowów, ale mam pewną wątpliwość i mam nadzieję, że znajdę tu pomoc 🙂 Czy w zdaniu „Świąteczny czas spędzany wspólnie z rodziną podkreśl radosnymi, barwnymi dekoracjami.” stawiamy przed imiesłowem przecinek? 🙂 Traktowałabym to jako wtrącenie, więc przecinek bym wstawiła. Z drugiej strony może chodzić o świąteczny czas w gronie rodzinny (zawężone znaczenie rzeczownika), dlatego się zastanawiam… Będę wdzięczna za pomoc.

    • Paweł Pomianek

      Tak, w temacie mamy imiesłowy przysłówkowe, a w Pani pytaniu chodzi o inny typ imiesłowu – przymiotnikowy. Oczywiście odpowiem 🙂 Przy czym muszę powiedzieć, że właściwie sama w pytaniu zawarła Pani doskonałą odpowiedź na pytanie. Jak to zwykle bywa w przypadku imiesłowów przymiotnikowych, przecinek jest opcjonalny. A Pani znakomicie wykazała różnicę w interpretacji – to, czy przecinek postawimy, zależy właśnie od tego, czy uznamy, iż zdanie mogłoby się obyć bez fragmentu spędzany wspólnie z rodziną. Jeśli tak, jest to wtrącenie; jeśli nie – przecinka nie wstawimy. Rozstrzygająca w tej sytuacji jest po prostu intencja autorska. Więc jeśli poprawia Pani tekst, może po prostu warto zostawić komentarz i spytać autora, jak on to zdanie postrzega.

      • Adrian Łaskarzewski

        Jeśli „spędzany wspólnie z rodziną” potraktujemy jako wtrącenie, to warto zaznaczyć, że wstawić trzeba dwa przecinki: „Świąteczny czas, spędzany wspólnie z rodziną, podkreśl radosnymi, barwnymi dekoracjami”. Bardzo często spotykam zdania, w których tego drugiego przecinka brakuje. Z czego może wynikać ten brak?

        • Paweł Pomianek

          Nie mam pojęcia. Może z niezrozumienia zdania lub nieznajomości reguł interpunkcyjnych? A może spotyka Pan zdania równorzędne wynikowe, w których tego drugiego przecinka się nie stawia, choć wyglądają zupełnie podobnie.

  4. Sylwia Siwek-Nowak

    Dzień dobry,
    Czy w zdaniu „Kawa frappe została wymyślona przez przypadek w Grecji, przez pracownika Nestlé, który, nie mając dostępu do gorącej wody, wsypał kawę do zimnej wody i przelewał między szklankami aż do powstania piany.” przecinku są postawione poprawnie?
    Czy wtracenie imieslowowe należy oddzielać przecinkami, gdy słowo „który” ląduje między dwoma przecinkami?

    • Tomasz Marek

      Podana przez panią interpunkcja jest prawidłowa. To „wtrącenie imiesłowowe” jest uznawane za zdanie (ściśle: imiesłowowy równoważnik zdania przyczynowego) podrzędne. Każde zdanie podrzędnie złożone (lub jego równoważnik) oddzielamy przecinkiem (przecinkami). Słowo „który” jest częścią zdania nadrzędnego: „który wsypał kawę do zimniej wody”. Czasem i „i” może się znaleźć między dwoma przecinkami, a co dopiero „który”.

    • Gramatykofil

      Powinno być raczej tak:
      „Kawa frappe została wymyślona przez przypadek w Grecji przez pracownika Nestlé, który nie mając dostępu do gorącej wody, wsypał kawę do zimnej wody i przelewał między szklankami aż do powstania piany”.
      …wymyślona przez kogo” – nie ma potrzeby oddzielać przecinkiem;
      …który nie mając… – wg Edwarda Polańskiego np. (Nowy słownik ortograficzny. 2009 r.) – jeśli zwrot imiesłowowy jest wpleciony w zdanie podrzędne i występuje bezpośrednio po spójniku lub zaimku względnym, przecinek stawiamy tylko na końcu zwrotu (tzw. cofanie przecinka);
      w języku polskim nie ma zapisu – kropka cudzysłów [ .”], jest zawsze najpierw zamkniecie cudzysłowu, a na końcu kropka [„.].

      • Piotr Łękodół

        Zapis kropka cudzysłów w języku polskim jak najbardziej istnieje, ale żeby o nim mówić, musimy najpierw zrozumieć, dlaczego częściej używa się zapisu cudzysłow kropka. Cudzysłowu i kropki używa się w tej kolejności, aby zakończyć zdanie, które ma w sobie jakiś zwrot zawarty w cudzysłów, najczęściej cytat. Napisałbym więc: „To mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości”. Kropka zostala użyta po cudzysłowie, ponieważ przed zwrotem w nim zawartym znajduje się fraza: „Napisałbym więc”. Gdyby tej frazy nie było, a cytat występowałby sam, kropka znajdowałaby się pod cudzyslowem — kropka jest po to, by zamknąć frazę niebędąca pod cudzysłowem. „Kto pyta, nie błądzi.” W tym przypadku cytat stanowi samodzielne zdanie i kropka znajduje się przed cudzysłowem.
        Pozdrawiam serdecznie

        • Paweł Pomianek

          Sytuacja, o której Pan pisze, jest oczywista. Paradoks polega na tym, że twórcy reguł graficznych polszczyzny chcą, by kropkę stojącą przed cudzysłowem, także przesuwać na koniec, za cudzysłów. Na stronie (pod innymi artykułami) prowadziliśmy już zażarte dyskusje w tej kwestii 😉

  5. Angelika

    Dzień dobry,
    proszę mi powiedzieć, czy w wyrażeniu np. „ur. Stara Ropa powiat Stary Sambor” przecinek przed słowem „powiat” jest konieczny? Jest to tekst źródłowy zawierający wpisy do ksiąg zapowiedzi przedmałżeńskich, które notowane są w ten sposób:
    Jan Kowalski; młynarz; rodzice: Wojciech Kowalski, Anna Nowak; wdowiec; ur. 01.01.1900; grk.kat.; ur. Stara Ropa powiat Stary Sambor, zam. Kraków, par. Kuty (grk.kat.).
    Z góry dziękuję za pomoc.

    • Paweł Pomianek

      Szanowna Pani,
      zgodnie z poradą Adama Wolańskiego z czerwca br. należy w takiej sytuacji postawić przecinek:

      Sytuacja zmienia się, jeśli pomiędzy kolejnymi okolicznikami nie występują ścisłe powiązania składniowe, a dzieje się tak wtedy, gdy okoliczniki przyjmują formy mianownikowe. Wówczas mają charakter dodatkowego uzupełnienia. W takich wypadkach oddzielałbym je przecinkami: Nieruchomość jest położona w Prądniku, gmina Zakrzew, powiat radomski, województwo mazowieckie.

      (Całość tutaj: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Interpunkcja-szeregu-okolicznikow;17878.html)

      Przyznam, że osobiście zastanawiałbym się jednak, czy akurat w Pani sytuacji, gdy mamy tylko jedno uściślenie (powiat), jest to rzeczywiście dodatkowe uzupełnienie, czy nie jest to informacja całościowa na podobnym stopniu ważności. Myślę, że jeśliby Pani zdecydowała się w całym dziele pisać bez przecinka, udałoby się Pani swoje stanowisko obronić.

      Przy okazji doradzam rezygnację z zera nieznaczącego na początku daty i pisanie konsekwentnie 1.01.1900 (i analogicznie). Więcej o tym pisałem w artykule: Czy zapis daty można zacząć od zera, np. 09.10.2015 – polecam lekturę.

      Przepraszam też za przedłużony czas oczekiwania. Staramy się odpowiadać do tygodnia (a zazwyczaj dzieje się to dużo szybciej).

  6. Angelika

    Dzień dobry,

    czy w poniższym zdaniu należy postawić przecinek przed „i przypisał”? O ile przed „i komentacji” jest to uzasadnione, bo jest to przecinek domykający, o tyle nie jestem pewna, czy w pierwszym przypadku powinien on zostać.

    Wmawiał ludowi, że przyjście jego w pismach prawdziwych proroków od dawna jest przepowiedziane, i przypisał im czyny i powieści wyczerpnięte z apokryfów, którymi wtenczas Wschód był zalany, i komentacji żydowskich.

    • Tomasz Marek

      {Wmawiał ludowi(1)},{ [że przyjście jego w pismach prawdziwych proroków od dawna jest przepowiedziane(2a)], [i przypisał im czyny i powieści wyczerpnięte z apokryfów, |którymi wtenczas Wschód był zalany(3)|, i komentacji żydowskich(2b)](2).}
      Zdanie nadrzędne (1). Zdanie złożone podrzędne I stopnia dopełnieniowe (2), złożone z dwóch zdań współrzędnie złożonych (2a i 2b), z których drugie (2b) zawiera zdanie podrzędne II stopnia przydawkowe (3). Ze względu na tę konstrukcję przecinek przed „i przypisał” jest zbędny (łącznik „i” łączy zdania współrzędne (2a) i (2b). Widać to od razu po zaimkach: „on wmawiał” w (1) i „przypisał im” w (2b) – to „im” wskazuje, że zdanie odnosi się do „pism” lub „proroków” (niejasność znaczeniowa) w (2a), a nie do podmiotu głównego (domyślnego) „on” ani dopełnienia głównego „ludowi” (1).
      Konstrukcja zdania jest problematyczna, gdyż logiczne byłoby to, co Pani chce podejrzewać, mianowicie żeby „wmawiał” oraz „i przypisał” tworzyły zdania współrzędnie złożone, ale w takim ujęciu zaimek „im” musiałby odnosić się do zdania podrzędnego niższego poziomu, co (o ile mi wiadomo) jest niegramatyczne.
      Wyrazy „komentacja” i „wyczerpnąć” to archaizmy do stosowania w tekście stylizowanym.

  7. Lucy

    Czy w zdaniach z imiesłowami przysłówkowymi współczesnymi, obie czynności muszą być wyrażone aspektem niedokonanym, czy jedna z czynności może być wyrażona za pomocą czasownika dokonanengo? Np:
    „Idąc do pracy, kupuję kawę.” – iść (ndk), kupować (ndk)
    ale czy
    „Idąc do pracy, kupię kawę.” – iść (ndk), kupić (dk)
    także jest poprawne? Z góry dziękuję za odpowiedź.

    • Paweł Pomianek

      Obydwa zdania są poprawne, ale obydwa oznaczają co innego. Pierwsze informuje, że dana osoba regularnie, chodząc do pracy, po drodze kupuje kawę. Drugie informuje, że podmiot zdania na dziś ma taki plan, że idąc do pracy, kupi kawę.

      • Tomasz Marek

        Z całym szacunkiem, ale czy w zdaniu pierwszym na pewno ZAWSZE chodzi o czynność powtarzalną („…dana osoba regularnie, chodząc do pracy, po drodze kupuje kawę)? Łatwo sobie wyobrażam narrację w czasie teraźniejszym z takimi zdaniami. Np.:
        „Budząc się, uciszam budzik; jest siódma. Nie mam czasu na śniadanie. Idąc do pracy, kupuję kawę. Po co? Wyrzucam pełny kubek, biegnąc do autobusu.”
        Nie wydaje mi się, by był to opis czynności powtarzalnych (zawsze uciszam, budząc się; zawsze kupuję, idąc; zawsze wyrzucam, biegnąc).

        • dev

          To trochę inny rodzaj narracji. To jest opisywany w czasie teraźniejszym ciąg wydarzeń, które już nastąpiły. Można to również zapisać w ten sposób:

          „Idąc do pracy, kupiłem kawę. Po co? Wyrzuciłem pełny kubek, biegnąc do autobusu”.

  8. Mateusz

    Co z poniższymi zdaniami:

    W powojennym Gdańsku, jak w całej niemal Europie, głód mieszkaniowy usiłowano zaspokajać budując modernistyczne osiedla mieszkaniowe. – Przed budując w świetle tej zasady powinien znaleźć się przecinek, prawda?

    Wciąż natomiast chodząc ulicami Głównego Miasta mija się setki wąskich, wysokich fasad zakończonych stromym szczytem. – Czy tutaj przed słowem mija także powinno się wstawić przecinek?

  9. Buddenbrook

    Taki mały przykład:

    Na pewno by też przegrał, nie sprawiając przykrości przeciwnikowi, który by od razu poszedł do baru „Pod Orłem” oblać zwycięstwo, a potem półleżąc, chełpiłby się swą wygraną.

    Jest to cytat z tekstu autorstwa prof. dr. hab. Jerzego Bralczyka i prof. dr. hab. Włodzimierza Gruszczyńskiego. Dlaczego przed „półleżąc” nie ma przecinka? Widzę to tak, że zdanie nadrzędne to „a potem chełpiłby się swą wygraną”, a „półleżąc” to imiesłowowy równoważnik zdania podrzędnego. Jako że zdania podrzędne wplecione w środek nadrzędnego wydzielane są przecinkami z obu stron, to równoważnik potraktowałbym tak samo, skoro trzeba go wydzielać od reszty.

    • Buddenbrook

      Na drugi rzut oka to może być przypadek analogiczny do „gdy mając” wspomnianego wyżej. Jeszcze inna opcja, jaka przychodzi mi na myśl, to że „potem półleżąc” trzeba traktować jako jedność, bo być może określenie „potem” jako „po oblewaniu” jest bardziej związane semantycznie z półleżeniem niż chełpieniem się, ale mało piję, więc się nie znam.

      • Paweł Pomianek

        Tak, ja bym właśnie szedł w kierunku takiej interpretacji, że jest to analogiczna sytuacja do gdy mając. Tzn., że została tu nieco rozszerzona zasada, którą Słownik języka polskiego PWN opisuje następująco:

        Przecinka nie stawia się pomiędzy zwrotem imiesłowowym a bezpośrednio poprzedzającym go spójnikiem (np. i, a, iż, że) lub zaimkiem względnym (np. jaki, który, co)

        Przyznam jednak, że sam bym przecinek po potem wstawił. Niewykluczone bowiem, że ten brak przecinka to jednak potknięcie. Te zdarzają się absolutnie najlepszym. Ja od początku istnienia tej strony rozpowszechniam i podtrzymuję pogląd, że nie ma tekstów do końca wyczyszczonych, w których nie można by czegoś jeszcze poprawić.

        • Buddenbrook

          Dziękuję za odpowiedź. No właśnie kłopotliwe jest, że nie ma tego bezpośredniego poprzedzenia spójnikiem, o którym mowa w regule, chyba że zwrot imiesłowowy to „potem półleżąc”, a nie samo „półleżąc”. Nawiasem pisząc, w jednym z podanych w podlinkowanej zasadzie przykładów: „Powiedziała, że ma nas dość i obróciwszy się na pięcie, wyszła.”, jest dość oczywisty błąd interpunkcyjny, co potwierdza Pana końcową konkluzję 🙂

          • Kat Maugo

            Zasadniczo na pwn jest zasada, że tego przecinka pomiędzy spójnikem / zaimkiem względnym raczej się nie stawia, ale można to zrobić, jeżeli chce się podkreślić, że czynność wyrażona imiesłwem jest jedynie wtrąceniem, niekoniecznie ważną informacją.

  10. Dominik Anin

    Choć znam nową zasadę, zawsze mam problem z rozdzielaniem przecinkiem konstrukcji typu „Gotując rosół, warto pamiętać, że…” czy też „Wybierając się w góry, należy zabrać ze sobą naładowany telefon”. Czy takie zestawienie imiesłowu ze zdaniem bezpodmiotowym jest w ogóle poprawne?

      • Artur J.

        Ciekawostka: w nowszych wydawnictwach poprawnościowych można znaleźć informację, że takie zdania były kiedyś niepoprawne, ale teraz już nie są za takie uznawane. Tyle że tak naprawdę nigdy nie były uznawane za niepoprawne, przynajmniej w mainstreamie, że tak powiem. 🙂

        • Paweł Pomianek

          Tak, prof. Bańko w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych też poświęca osobno nieco miejsca zdaniom właśnie tak sformułowanym. Więc pytanie Czytelnika jak najbardziej zasadne. A zdania poprawne.

  11. krystian

    „Swoją drogą pamiętam, gdy mając 10 lat, po raz pierwszy wsiadłem do samolotu”. Proszę o wyjaśnienie, czy pomiędzy słowami „gdy” i ” mając” powinien znalezć się dodatkowy przecinek.

    • Paweł Pomianek

      Nie, w takim przypadku mamy możliwość zastosowania zabiegu przesunięcia przecinka przed gdy (wówczas następuje zbieg przecinków z tym postawionym i wystarczy tylko jeden).

  12. angelika

    Czy w zdaniu: „Jednakże stając wobec tajemnicy rzeczywistości, dusza nie może na mocy dekretu stać się czysta.” postawimy przecinek po wyrazie „jednakże”?

    • Paweł Pomianek

      To jest zawsze taki dylemat, czy jest to miejsce, gdzie można by opuścić przecinek, pomimo że struktura zdania nakazuje go postawić. Ja bym radził przecinek postawić, bo zdanie nadrzędne to Jednakże dusza nie może na mocy dekretu stać się czyta.

  13. Anna

    Czy w zdaniu „Odbieramy informacje, czytając, a nie słuchając.” oba przecinki – zgodnie z ww. zasadą – postawione są poprawnie? Wg mnie pierwszy po prostu „nie pasuje”, ale… 🙂

    • Paweł Pomianek

      Tak, pierwszy przecinek jest nawet bardziej konieczny niż drugi, bo oddziela czasownik od imiesłowu. Swoją drogą wg starych zasad polszczyzny obowiązujących do początku lat 90-tych, tego pierwszego przecinka rzeczywiście by się nie stawiało.

        • Paweł Pomianek

          (…) nie ma możliwości, by moje wpisy były wolne od błędów. Teksty wolne od błędów praktycznie nie istnieją. Gdy czyta się jakiś artykuł po raz piętnasty, zawsze można coś jeszcze w nim poprawić. A teksty niniejsze to przecież blogonotki, a więc z definicji – publikowane krótko po napisaniu. Jest jeszcze jedna istotna zasada korektorska – swoich błędów zwyczajnie się nie zauważa. W związku z tym zapewne będzie tak, że nieraz to Czytelnicy zwrócą piszącym na tym blogu uwagę, że należałoby pewne rzeczy napisać inaczej, w innym miejscu postawić przecinek lub użyć innego słowa lub małej, a nie wielkiej litery. Będzie to zapewne z pożytkiem dla wszystkich korzystających z tego bloga.

          Z notki wstępnej.

          A za tę uwagę oczywiście dziękuję. I po raz kolejny wyrażam radość, że dotyczy ona komentarza, a nie samego wpisu, które staram się zawsze pisać o wiele staranniej.

  14. Dominika S.

    Chciałabym zapytać, co należy zrobić z przecinkiem w takim zdaniu: „Zawrócił jej w głowie sprawiając, że dziewczyna musi zdecydować, co jest dla niej naprawdę ważne”. Zgodnie z regułą przecinek powinien być przed słowem „sprawiając”, ale czy przed „że” również należy go postawić?

    • Paweł Pomianek

      Potrzebne są dwa przecinki. Zawrócił jej w głowie, sprawiając, że dziewczyna musi zdecydować…

      Fragment dziewczyna musi zdecydować to kolejne zdanie, więc musi być oddzielone przecinkiem.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

styczeń 2011
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania