Jak pisać dialogi? Inne praktyczne porady

W artykule Jaki pisać dialogi? Praktyczne porady Tomasz Powyszyński przedstawił dziesięć uwag, które mogą być cenne dla autorów oraz redaktorów książek. Ostatnio pod artykułem wywiązała się interesująca rozmowa, w której zostały poruszone dodatkowe kwestie związane z pisaniem dialogów.

Pan Jacek zadał kilka bardzo celnych i konkretnych pytań, na które systematycznie odpowiadałem. Poniżej przytaczam owe pytania oraz odpowiedzi, jakich udzielałem. Dodam, że nie zawsze są to dokładne cytaty z rozmowy – pewne rzeczy rozwinąłem lub inaczej podzieliłem. Poszczególne kwestie rozpisuję w punktach, by łatwiej było skorzystać z poszczególnych porad. W artykule pomijam zupełnie sprawy techniczne – tzn. sposobu uzyskiwania graficznego poszczególnych znaków. Jeśli ktoś jest zainteresowany tematem, proszę kliknąć tutaj.

1. Odstępy czy wcięcia akapitowe

Gdy przeglądałem kilka polskich książek, okazało się, że istnieją różne zasady używane w pisaniu dialogów i właśnie chciałbym gdzieś zdobyć informacje, które z nich są najbardziej popularne i zgodne z obecnymi konwencjami pisowni.

Na przykład w niektórych książkach pomiędzy każdą wypowiedzią istnieje znaczna przerwa (odstęp). Podobny odstęp istnieje też pomiędzy każdym wierszem (paragraph). W innych książkach praktycznie albo żadnych przerw nie ma, albo są one niezmiernie małe.

To nowa moda, która przyszła bodaj ze Stanów. Zamiast wcięć akapitowych stosuje się odstępy pomiędzy akapitami. Dlaczego? Po prostu taki tekst czyta się wygodniej. Jest on bardziej przejrzysty. To szczególnie istotne w przypadku czytania z ekranu. Bardzo często stosuje się taki styl w ebookach. W naszym wydawnictwie Libenter.pl także składamy książki w ten sposób.

Polecam tę metodę dla tekstów internetowych, np. publikowanych na blogach, polecam dla ebooków. Polecam ewentualnie dla książek poradnikowych wydawanych metodą tradycyjną (tam strona graficzna również odgrywa ważną rolę). Zdecydowanie byłby on jednak nie na miejscu w tradycyjnych wydaniach beletrystyki.

2. Długość wcięcia akapitowego

Również wcięcia akapitowe są raz dłuższe, raz krótsze.

Tutaj przede wszystkich trzeba brać pod uwagę estetykę. Wcięcia akapitowe nie powinny być duże. Uważam, że ustawienie 0,8 cm w Wordzie przy wielkości strony A4 to już takie maksymalne wysunięcie. Wszystko co większe wygląda mało estetycznie. Oczywiście dla formatu książki np. A5 wcięcia muszą być odpowiednio mniejsze.

3. Przecinek przed pauzą

Widziałem też—ale b. rzadko—gdy w książkach w języku polskim po wypowiedzi stawiany jest przecinek (tak, jak to się dzieje w książkach w języku angielskim)—ale o ile się nie mylę, nie jest to właściwy sposób, np.

— Powiedziałem ci już dawno, abyś to zabrał, — spojrzał się na niego i wyszedł z pokoju.

Taki zapis w języku polskim jest oczywiście niedopuszczalny, jak słusznie Pan zauważył.

4. Kiedy pauza, kiedy półpauza

Są różnice w myślniku, czasem jest krótki, pojedynczy, czasem podwójny.

Zgodnie z normami wydawniczymi można się zdecydować na stosowanie przy dialogach półpauzy albo pauzy (dwukrotnie dłuższej). To co Pan tutaj wkleił (—) to jest właśnie długa pauza. To jest półpauza (–). A to jest łącznik (-). I używanie łącznika nie jest przy dialogach dozwolone (choć zwłaszcza w prasie bywa nagminne), ponieważ łącznik nie jest znakiem interpunkcyjnym, ale ortograficznym.

Absolutnie wolę długie pauzy (—) niż pojedyncze.

Ja osobiście nie mam takiego gustu, à propos pauzy i półpauzy. Mam przekonanie, że wyboru należy dokonać, kierując się przede wszystkim walorami estetycznymi. W krótkich wersach pauza się raczej nie sprawdzi. Kiepsko sprawdza się też w środku tekstu. Ale to osobna, szeroka kwestia.

Ważna jest przede wszystkim konsekwencja. Jeśli w danym tekście zdecydowaliśmy się używać długiej pauzy (—) to cały czas należy ją stosować. Jeśli zdecydowaliśmy się na półpauzę (–) – podobnie.

5. Półpauza a łącznik – bardzo ważna różnica

Proszę jeszcze wyjaśnić różnicę pomiędzy półpauzą (half-dash) i łącznikiem (hypen)… prawdę mówiąc, sądziłem, że to jedno i to samo.

Nie, pomiędzy półpauzą a łącznikiem (dywizem) istnieje bardzo istotna różnica. Półpauza (–) jest znakiem interpunkcyjnym, podczas gdy dywiz (-) jest znakiem ortograficznym. Z tego względu używane są one w zupełnie różnych sytuacjach.

Oto kilka przykładów użycia półpauzy () i łącznika () – liczę, że użycie różnych kolorów pomoże zrozumieć tę sprawę:

Wkurza mnie, gdy ludzie nie odróżniają półpauzy od łącznika zwrócił uwagę Tomasz.
Quasinaukowcy, kurteczka wtrącił Marcin.
Najgorzej, gdy różnicy nie znają sami dziennikarze zauważyła Ewa. W pewnym dzienniku lokalnym o białoczerwonych barwach w logo tego typu błędy zdarzają się nagminnie.
No przerwał te dywagacje Marcin my tu gadugadu, a nasza kolej tużtuż.

Myślę, że ta partia dialogowa pokazuje tę różnicę wyraźnie. Półpauzy znajdują się na początku każdej wypowiedzi dialogowej, oddzielają również wypowiedzi bohaterów od komentarzy narratora. Łączniki znajdują się wewnątrz poszczególnych wyrazów. Tych znaków pod żadnym pozorem nie wolno zamieniać.

I jeszcze jedna ważna uwaga. Łącznika nie oddzielamy spacjami od wyrazów, przy których stoi. Natomiast pauzę i półpauzę – to uwaga także do Pana Jacka – należy oddzielać od wyrazów spacją.

Paweł Pomianek


7 odpowiedzi do „Jak pisać dialogi? Inne praktyczne porady”

  1. Sajani

    A co, jeśli w grę wchodzą dialogi w innym języku, niż cała książka? Napisać po polsku, lecz kursywą, czy w owym (angielskim) języku, również kursywą, a zaraz po tym normalną czcionką po polsku? Będę potwornie wdzięczna za naprowadzenie.

    • Paweł Pomianek

      Jak Pani uważa. Ale jeśli będzie Pani pisać w języku oryginału, to po polsku raczej w przypisie, a nie jako powtórzenie, bo to wyglądałoby mało profesjonalnie. Można się jednak trzymać polskiego języka, a w ramach narracji dodać „powiedział po angielsku”.

  2. mk.nowak

    Dzień dobry,
    mam pytanie: jak należy odmieniać nazwisko Pochopień?
    dla wersji męskiej, np. Adam Pochopień?
    Będę wdzięczna za pomoc i podpowiedź.
    Z ukłonami. M. Nowak

    • Paweł Pomianek

      Na początku chciałbym zauważyć, że nie jest to temat związany z pisaniem dialogów. Bardzo proszę o zadawanie pytań pod wpisami spokrewnionymi tematycznie lub po prostu w wątku Zadaj pytanie.

      Jeśli chodzi o nazwisko, to można je odmienić dwojako:
      – Pochopienia, Pochopieniowi, Pochopienia
      lub
      – Pochopnia, Pochopniowi, Pochopnia.

      Należałoby zapytać samego zainteresowanego, jak odmienia się od pokoleń nazwisko jego rodu, i zastosować się do jego sugestii.

  3. Nam

    Witam,

    Mam takie pytanie odnośnie już bardziej skomplikowanego dialogu, szukałem w różnych miejscach, ale jeszcze się nie natknąłem na jasną odpowiedź, jak to sklecić. Mianowicie, sytuacja wygląda tak:
    Są trzy osoby A, B, C (z tym że C ma dwie osobowości, a B komunikuje się z wszystkimi telepatycznie).

    Jak w takim wypadku powinna być zredagowana rozmowa pomiędzy tymi osobami? Kiedy stosować kursywę, kiedy cudzysłowy, jak przedstawić „myśl” pomiędzy C1 i C2 (bo mogą rozmawiać pomiędzy sobą, bez angażowania w to innych), a jak „mówioną myśl” od B (który lubi prowadzić dialog wewnętrzny i wspominki)?

    Przykład:
    – To co robimy? – zapytał A.
    – „Na pewno nie należy się śpieszyć” – stwierdził B. „Pośpiech to sługa śmierci” wspomniał maksymę jednego z dawnych nauczycieli.
    – „Sądzisz, że powinniśmy im powiedzieć?” – zastanawiała się C1 (oczywiście mówi to tylko do C2. – Muszę wam coś powiedzieć – z powagą odparł C2 (już oczywiście normalnym głosem, na forum). – D nie żyje.
    – Jak to! – zapytali praktycznie jednocześnie A i B (no i jak to w takiej sytuacji zapisać?).

    Czy dialog C1 i C2 traktować jako jeden blok (to ta sama osoba fizyczna) czy jako dwa (inne osoby mentalnie). Czy w grę wchodzi np.: zastosowanie innej czcionki? Czy może w ogóle się tym nie przejmować i pozostawić to wyobraźni czytelnika?

    Nie wiem, czy się Pan kiedyś z czymś takim spotkał (jeśli tak, chętnie dowiedziałbym się, gdzie znajdę rozwiązanie problemu.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

grudzień 2011
N P W Ś C P S
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031

Nasze nagrania