Niedawno jedna z bliskich osób dała mi do rozstrzygnięcia szalenie interesujący dylemat językowy. Czy poprawne jest zdanie: Zapomniałem oddać ci kolczyków czy raczej Zapomniałem oddać ci kolczyki?
Być może komuś wyda się, że jest to rzecz bardzo łatwa do rozstrzygnięcia i już intuicyjnie potrafi wskazać, która forma jest poprawna, ale mimo wszystko uważam to za problem bardzo interesujący, bo dotyczący związku rządu.
Czyli wybór formy kolczyków lub kolczyki zależy od tego, jakim przypadkiem rządzą wyrazy poprzedzające, czyli zapominać oraz oddać.
Generalna zasada jest taka, że w zdaniach twierdzących występuje najczęściej biernik (kolczyki), a w zdaniach przeczących dopełniacz (kolczyków). Cały problem powyższego zdania tkwi jednak w tym, że podane zdanie jest formalnie twierdzącym, ale znaczeniowo przeczącym (wyraża brak, zapomnienie, przeoczenie). Stąd, dochodząc do ostatniego wyrazu, nagle z przerażaniem stwierdzamy, że nie bardzo wiemy, jak to powiedzieć.
Odpowiedzi na to pytanie, jak zwykle, szukam najpierw w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny. I rzeczywiście, przy wyrazie zapominać możemy znaleźć następującą informację:
(…) ktoś zapomina + bezokolicznik + coś, rzad. czegoś: Czasami zapominał wysłać ciotce kartkę na imieniny.
Czyli zasadniczo w konstrukcji zapomina + bezokolicznik występuje biernik (kolczyki), a konstrukcja z dopełniaczem jest rzadsza, ale też występuje.
Skoro wiemy nadal niewiele, zastanówmy się nad przypadkiem, jaki implikuje bezokolicznik oddać. W tym celu korzystam ze stron Korpusu językowego i szukam interesujących zdań:
Chcąc adekwatnie oddać społeczne przyczyny… (B)
(…) określone ruchy mają oddać realną rzeczywistość (B)
Czy mogłabyś oddać prezenty (…)? (B)
(…) będą musieli oddać klientom wypłacane środki (…) (B)
Na bazie tej wiedzy możemy jednoznacznie stwierdzić, że oddać ma rząd biernikowy, w związku z czym poprawne zdanie powinno brzmieć następująco:
Zapomniałem oddać ci kolczyki.
Paweł Pomianek
Zapomniałem ci oddać pieniądze,
ale:
Nie chciałem ci oddać pieniędzy.
Zapomniałem zabrać pieniądze/pieniędzy.
Zapomniałem pieniędzy.
Chciałem pieniądze/pieniędzy.
I jak Pan to wywiedzie ze swoich reguł?