„Dzbanie” to takie nasze aramejskie „Raka”

Siwak dzban. Ukraina / zdjęcie: Januszk57, Wikipedia, lic. CC

Jak pewnie większość stałych Czytelników Językowych Dylematów wie, w ostatnich dniach został rozstrzygnięty kolejny organizowany przez PWN plebiscyt na młodzieżowe słowo roku, w którym w tym roku zwyciężyło słowo „dzban” – na określenie osoby mało inteligentnej lub takiej, która w danym momencie inteligencją nie zgrzeszyła.

Gdy czytałem różne definicje tego wyrazu pochodzące od zgłaszających to słowo do plebiscytu, a przytoczone przez Marka Łazińskiego (tutaj), zastanawiałem się, jak można by je zdefiniować możliwie najkrócej, a jednocześnie bez uszczerbku na znaczeniu.

Z pomocą przyszło… skojarzenie z pewnym fragmentem Kazania na górze z Ewangelii św. Mateusza. Jezus wypowiada tam następujące zdania:

A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: Raka, podlega Wysokiej Radzie (Mt 5,22).

Biblia Tysiąclecia opatruje owo przytoczone aramejskie słowo Raka następującym komentarzem:

Dosł.: „pusta głowo” lub „człowieku godny pogardy”.

W słowniku biblijnym na stronie biblia.wiara.pl (tutaj) czytamy nieco więcej:

słowo pochodzenia aramejskiego (reqa), które znaczy: pusty, wydrążony, próżny. Raka, jako słowo obelżywe, za które powinno się odpowiadać przed Wysoką Radą, znaczy zapewne: „głupiec” (w sensie niezdolności do zawierania i tworzenia relacji międzyludzkich, dosł. „pusta głowa”) lub w przenośni: „człowieku godny pogardy”!

Otóż właśnie! Tutaj mamy właściwie całe sedno również i tego naszego „dzbana”. No, pusta głowa aż dzwoni!

W związku z czym mam dwie krótkie refleksje:

  • Niektóre języki miały swojego „dzbana”, gdy o polszczyźnie jeszcze się nikomu nie śniło.
  • Dzban godny jest tytułu młodzieżowego słowa roku, bo rzeczywiście wypełnia pewną lukę w polszczyźnie: krócej dzbanie niż pusta głowo, a i – co racja to racja – lepiej dzbanie niż głupku.

Tylko w jednej kwestii nasz dzban nie ma żadnej analogii do Raka. Za to określenie raczej nikt nie będzie postulował stawiać przed sądem… Chociaż… właściwie dlaczego nie?…

– Paweł Pomianek


4 odpowiedzi do „„Dzbanie” to takie nasze aramejskie „Raka””

  1. Juras

    Człon: „raka” i „rak” jest elementem wielu polskich wyrażen negatywnych, np. : pokraka, nieborak, burak, brak, sraka, rak, draka, krakać. Być może nie mają one związku z „raka”, ale kto wie?

  2. Adam

    Mt 7,1-2
    1 Nie sądźcie abyście nie byli sądzeni. 2 Bo takim sądem jakim sądzicie i was osądzą i taką miarą jaką wy mierzycie wam odmierzą.
    Jezus podkreśla w przytoczonym (w treści artykułu, powyżej) fragmencie z Ewangelii św. Mateusza (Mt 5,22)., że to, co wypowiadasz lub to, co myślisz o osobie obok Ciebie ma ogromne znaczenie i wskazuje konsekwencje wyboru słów i czynów. W dalszym fragmencie zachęca nas do pojednania i zgody. Słowo „dzban” jest nacechowane negatywnie i tym samym zamyka wypowiadającego na adresatów. Mówiący, sam zamyka się w „więzieniu” (Mt 5, 25).
    Moim zdaniem „Dzban” Niegodny jest tytułu młodzieżowego słowa roku.

  3. Michu

    A może chodzi o urynał… W końcu też puste naczynie, w dodatku zohydzone. Wolałbym być raczej dzbanem, niż nocnikiem. I myślę sobie, że to jest rzeczywiste znaczenie „raka”.

  4. MaliNaila

    Nie miałam pojęcia o określeniu „Raka” z biblijnej przypowieści. O dzbanie oczywiście już słyszałam i przyznam, że sama używałam tego słowa, choć w sposób zupełnie żartobliwy. Ciekawy plebiscyt i jeszcze ciekawsze jego wyniki 🙂

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

grudzień 2018
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania