Pseudo-, quasi-, meta-, para- – czym się różnią

Szanowny Panie,
zwracam się z uprzejmym zapytaniem o poprawność językową.
Chodzi o prefiksy pseudo-, quasi-, meta- i para-.
Jaka jest między nimi różnica? Czy te prefiksy rządzą się jakimiś szczególnymi zasadami w ich doborze do konkretnych słów?
Będę wdzięczna za jakiekolwiek wskazówki
Z poważaniem
Magdalena

Prof. Mirosław Bańko w swoim Słowniku wyrazów kłopotliwych przedrostki niby-, quasi- i pseudo- omawia w ramach jednego wspólnego hasła. Nie rozróżnia ich co do znaczenia, ale przede wszystkim wskazuje, że różnią się pisownią.

Niby- prawie zawsze piszemy z dywizem, np. niby-gotyk, niby-poeta, niby-polski, ale pewna liczba terminów naukowych ma pisownię łączną, m.in. nibyjagoda i nibynóżka. Quasi- (wymawiane „kfaz-i”, nie „kłaz-i”) jest także pisane z dywizem, np. quazi-nauka, quasi-postępowy, natomiast cząstkę pseudo- piszemy łącznie, bez dywizu, chyba że określany nią wyraz zaczyna się wielką literą, np. pseudoartysta, pseudoklasyczny, ale pseudo-Polak.

Bardzo podobne znaczenie do wyżej wymienionych ma też ostatni z przedrostków, o które pyta Czytelniczka, czyli para-. Nowy słownik poprawnej polszczyzny definiuje go krótko:

pierwszy składnik wyrazów złożonych, pisany łącznie, o znaczeniu 'niby, prawie’, np. parapsychologia, paradokumentalny, parageneza, paraliteracki, paramilitarny.

Gdybyśmy koniecznie chcieli wskazać subtelną różnicę znaczeniową zwłaszcza pomiędzy pseudo- i quasi-, można by się odwołać do definicji z wyżej wymienionego słownika. NSPP definiuje pseudo- jako: nieprawdziwy, rzekomy, udający coś lub kogoś, zaledwie podobny do tego, na co wskazuje podstawa. Z kolei quasi-: jakby, niemal, prawie; rzekomo.

Na koniec zostawiłem jedyny wyraz o wyraźnie innym znaczeniu, a mianowicie meta-. Podobnie jak prawie wszystkie przedrostki piszemy go łącznie z wyrazem, który poprzedza. Meta- może oznaczać: ponad, poza lub o czymś w innym kontekście. Przedrostek ten często występuje w wyrazach naukowych: metafizyka, metanauka, metateoria, metajęzyk.

Paweł Pomianek

Zobacz:
Wyrazy z przedrostkami


2 odpowiedzi do „Pseudo-, quasi-, meta-, para- – czym się różnią”

  1. Robert

    „Meta”, to niełatwy przedrostek 🙂 Z definicji, moim zdaniem, nie wynika jednoznacznie jego znaczenie. Może przykłady pokażą to lepiej. Metaanaliza w badaniach naukowych oznacza analizę wielu innych badań (czyli innych analiz). Jest to więc analiza stojąca ponad analizami pierwotnymi. Lubię myśleć o modnej dzisiaj uważności (mindfulness) jako o metauważności, bo kiedy w procesie medytacji obserwuję np. swoje myśli (staram się być ich nieoceniającym obserwatorem), to stosuję metamyślenie, czyli myślenie o myślach. Metaświadomość z kolei, to świadomość bycia istotą świadomą. Przedrostek „meta” wznosi więc jakieś działanie na wyższy poziom w tym samym obszarze merytorycznym.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

listopad 2012
N P W Ś C P S
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930  

Nasze nagrania