Pseudo-, quasi-, meta-, para- – czym się różnią

Szanowny Panie,
zwracam się z uprzejmym zapytaniem o poprawność językową.
Chodzi o prefiksy pseudo-, quasi-, meta- i para-.
Jaka jest między nimi różnica? Czy te prefiksy rządzą się jakimiś szczególnymi zasadami w ich doborze do konkretnych słów?
Będę wdzięczna za jakiekolwiek wskazówki
Z poważaniem
Magdalena

Prof. Mirosław Bańko w swoim Słowniku wyrazów kłopotliwych przedrostki niby-, quasi- i pseudo- omawia w ramach jednego wspólnego hasła. Nie rozróżnia ich co do znaczenia, ale przede wszystkim wskazuje, że różnią się pisownią.

Niby- prawie zawsze piszemy z dywizem, np. niby-gotyk, niby-poeta, niby-polski, ale pewna liczba terminów naukowych ma pisownię łączną, m.in. nibyjagoda i nibynóżka. Quasi- (wymawiane „kfaz-i”, nie „kłaz-i”) jest także pisane z dywizem, np. quazi-nauka, quasi-postępowy, natomiast cząstkę pseudo- piszemy łącznie, bez dywizu, chyba że określany nią wyraz zaczyna się wielką literą, np. pseudoartysta, pseudoklasyczny, ale pseudo-Polak.

Bardzo podobne znaczenie do wyżej wymienionych ma też ostatni z przedrostków, o które pyta Czytelniczka, czyli para-. Nowy słownik poprawnej polszczyzny definiuje go krótko:

pierwszy składnik wyrazów złożonych, pisany łącznie, o znaczeniu 'niby, prawie’, np. parapsychologia, paradokumentalny, parageneza, paraliteracki, paramilitarny.

Gdybyśmy koniecznie chcieli wskazać subtelną różnicę znaczeniową zwłaszcza pomiędzy pseudo- i quasi-, można by się odwołać do definicji z wyżej wymienionego słownika. NSPP definiuje pseudo- jako: nieprawdziwy, rzekomy, udający coś lub kogoś, zaledwie podobny do tego, na co wskazuje podstawa. Z kolei quasi-: jakby, niemal, prawie; rzekomo.

Na koniec zostawiłem jedyny wyraz o wyraźnie innym znaczeniu, a mianowicie meta-. Podobnie jak prawie wszystkie przedrostki piszemy go łącznie z wyrazem, który poprzedza. Meta- może oznaczać: ponad, poza lub o czymś w innym kontekście. Przedrostek ten często występuje w wyrazach naukowych: metafizyka, metanauka, metateoria, metajęzyk.

Paweł Pomianek

Zobacz:
Wyrazy z przedrostkami


2 odpowiedzi do „Pseudo-, quasi-, meta-, para- – czym się różnią”

  1. Robert

    „Meta”, to niełatwy przedrostek 🙂 Z definicji, moim zdaniem, nie wynika jednoznacznie jego znaczenie. Może przykłady pokażą to lepiej. Metaanaliza w badaniach naukowych oznacza analizę wielu innych badań (czyli innych analiz). Jest to więc analiza stojąca ponad analizami pierwotnymi. Lubię myśleć o modnej dzisiaj uważności (mindfulness) jako o metauważności, bo kiedy w procesie medytacji obserwuję np. swoje myśli (staram się być ich nieoceniającym obserwatorem), to stosuję metamyślenie, czyli myślenie o myślach. Metaświadomość z kolei, to świadomość bycia istotą świadomą. Przedrostek „meta” wznosi więc jakieś działanie na wyższy poziom w tym samym obszarze merytorycznym.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Najnowsze komentarze

  1. Troje wg poprawnej polszczyzny to zawsze grupa międzypłciowa, tzn. grupa, do której należy przynajmniej jedna kobieta i przynajmniej jeden mężczyzna.…

  2. Czy można zamiast "trzy osoby" napisać "troje osób" albo "trójka osób"? (podobnie jak np. "trójka zawodników"). Chociażby jako wyjątek, rzadko…

  3. Czy w zdaniu: "W nawiązaniu do rozmowy, uprzejmie proszę o ..." powinien być przecinek, czy można zastosować formę: "W nawiązaniu…

  4. Dzień dobry, w książce są opisane dialogi, a także cytowana jest rozmowa mailowa. Jak ją zapisać? Czy obowiązują tu te…

  5. Czy zdanie: "W ubiegły poniedziałek w odbyła się konferencja, na której mieliśmy okazję uczestniczyć." jest poprawne gramatycznie?

  6. Bardzo mi się ta odpowiedź podoba. Koresponduje z interpretacją pytania "Kawa czy herbata?", wg której można odpowiedzieć trojako: "Poproszę kawę",…

  7. Dzień dobry, bardzo proszę o informację jaka forma przy oficjalnych uroczystościach jest poprawna: - Proszę o zabranie głosu Pana Jana…

  8. Szanowna Pani, krótko odpowiadam na kolejne pytania. Ad 1 Przecinka nie należy wstawiać. Można wprowadzać to konstrukcja łączna. W tym…

Archiwa

listopad 2012
N P W Ś C P S
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930  

Nasze nagrania