Dwa podobne wyrazy o dokładnie takim samy znaczeniu, a jednak pisownia inna. Dziś nie tylko stwierdzamy fakt, ale podejmujemy próbę odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak jest?
Rzecz jasna konstrukcję – nazwijmy to – naturalną posiada zapis pierwszy, czyli mgnienie oka (bo są to dwa osobne wyrazy).
Z kolei ten drugi wyraz jest zrostem – historycznym złączeniem dwóch wyrazów, które zleksykalizowały się w bardzo konkretnej postaci fleksyjnej. Słowo to zostało utworzone początkowo przez połączenie dopełniacza od rzeczownika oko z rzeczownikiem mgnienie, który oznaczał tyle co mrugnięcie, chwila. Łączna pisownia tego wyrazu upowszechniła się już w XVII wieku.
Zrosty dokonują się najczęściej z powodu dużej częstotliwości używania zbitki wyrazowej.
Tak więc warto pamiętać o tym rozróżnieniu w pisowni i nie popełniać błędów, którymi byłyby zapisy: mgnienieoka lub oka mgnienie.
Dodam tylko, że inne podobnego typu zrosty to np. lekceważyć, zamążpójście, wniebowzięcie, zmartwychwstanie czy dobranoc.
Paweł Pomianek
Źródło:
Piszemy poprawnie. Poradnik językowy PWN, oprac. A. Kubiak-Sokół, Warszawa 2008, s. 39-40.
„Z resztą” (z pozostałymi) znaczy co innego niż „zresztą” (a w ogóle to).
„W mgnieniu” oka znaczy dokładnie to samo co „w okamgnieniu”.
Fraza „w oka mgnieniu” jest poprawną gramatycznie i logicznie wypowiedzią o znaczeniu tożsamym z pozostałymi dwiema. Twierdzenie, że nie wolno tak tego zapisać, bo istnieje już w zrost „w okamgnieniu” jest zwyczajnie sprzeczne z logiką, nawet jeżeli tak stanowi oficjalna norma wydana przez ortograficznych kodyfikatorów.
Mamy tutaj – jak napisałem wyżej – do czynienia ze zrostem. Dwa wyrazy zrosły się w jeden i w tej konstrukcji nie wolno ich rozdzielać. Tak jak np. piszemy zresztą (kilka innych przykładów wymieniłem na końcu wpisu), a nie z resztą, choć ten błąd jest nader często spotykany.
Dla potwierdzenia przytaczam to, co na ten temat napisał w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych prof. Mirosław Bańko:
okamgnienie. Piszemy dziś na okamgnienie, przez okamgnienie, w okamgnieniu – nie ! w oka mgnieniu, choć w mgnieniu oka. (…)
Zgadzam się, że sformułowanie „mgnienieoka” jest niepoprawne. Dlaczego jednak uważasz, że zapis „oka mgnienie” jest błędny? Przecież to dokładnie ten sam zwrot, co „mgnienie oka”. Jedyna różnica polega na zmienionym szyku.