Kalej – dwa typy odmiany. Który poprawny?

Otrzymaliśmy następujące pytanie:

Dzień dobry!

Koło Częstochowy  w gminie Wręczyca Wielka znajduje się miejscowość o nazwie Kalej. Jaka jest prawidłowa odmiana przez przypadki tej nazwy. Chcę zaznaczyć, że miejscowi odmieniają nazwę jak rzeczownik żeński (Kalej, Kalei, Kalei, Kalej, Kaleją, Kalei, Kalej). Mnie się wydaje, że Kalej to rodzaj męski. Męską odmianę stosuja mieszkańcy okolicznych miejscowości. Czy mam rację?

Z uszanowaniem – Wiesław

Szanowny Panie,

sprawa jest szalenie ciekawa, bo odruchowo przyznałbym rację lokalnym mieszkańcom, na zasadzie, że najprawdopodobniej oni wiedzą lepiej, jak odmieniano od pokoleń nazwę miejscowości. Zwłaszcza że odmiana żeńska funkcjonuje nawet w odniesieniu do instytucji tak poważnych, jak miejscowa szkoła (tutaj oficjalna strona) czy oddział OSP, a także w informacji o miejscowości na Wikipedii. A jednak zgodnie z tym, co znajdujemy w Słowniku nazw miejscowości i mieszkańców PWN (rok wydania 2007, s. 109), poprawna jest wskazana przez Pana deklinacja męska: Kalej, Kaleja, o Kaleju. Słownik dookreśla, że przymiotnik odnoszący się do tej miejscowości to kalejski, a mieszkańcy to kalejanin i kalejanka.

Pytania, skąd się wzięła u mieszkańców miejscowości odmiana żeńska, czy w którymś momencie nastąpiła jakaś zmiana, czy może to twórcy słownika popełnili tutaj błąd – uważam za otwarte i bardzo ciekawe. Może po prostu nazwa miejscowości brzmi tak podobnie do rzeczownika pospolitego kolej, że kiedyś ktoś „wymyślił” odmianę analogiczną. Gdyby ktoś z Czytelników, który tutaj trafi, posiadał jakiekolwiek interesujące informacje w tej sprawie, będę bardzo wdzięczny za podzielenie się nimi.

– Paweł Pomianek


6 odpowiedzi do „Kalej – dwa typy odmiany. Który poprawny?”

  1. Tomasz Marek

    „Słownik geograficzno-historyczny ziem polskich w średniowieczu” posługuje się odmianą współczesną D: Kalei; Msc: Kaleji. Mamy więc jeszcze jeden wzorzec (lub błąd). Gwoli wyjaśnienia dodam (cytując ww. źródło) historyczną pisownię nazwy: 1414 Caleye, 1448 Kaleya, 1470-80 Kalyeye, 1537 Calyeia. Wygląda więc na to, że historycznie rodzaj rzeczownika jest żeński, a wahanie dotyczyło liczby.

  2. Tomasz Marek

    Często mieszkańcy posługują się ustaloną historycznie uwarunkowaną odmianą (rodzajem gramatycznym) miejscowości, a językoznawcy dążąc do uporządkowania języka (tak widzą swoją rolę, co jest mi bliskie), propagują zgodność z normą językową. Klasycznym przykładem jest miasto Tychy. Profesorowie ustalili dopełniacz: „Tych”, a mieszkańcy od pokoleń wracają do Tychów. Współczesna filozofia demokracji nakazuje dać pierwszeństwo wersjom regionalnym (uzusowi lokalnemu), a mimo to naukowcy trzymają się mocno reguł.

    • Paweł Pomianek

      W przypadku nazw miejscowości nie ma żadnych norm językowych, każda nazwa rządzi się swoimi prawami, co nawet i rzeczony słownik – o ile dobrze pamiętam – sugeruje. Tym bardziej to dziwne, że sugerowana przez słownik odmiana miałaby być narzucona. Może jednak ma podstawy? Ciekawe jest jednak to, że mieszkańcy sąsiednich miejscowości używają odmiany męskiej. Dlaczego i która w końcu się bardziej narzuca? 🙂

      • Tomasz Marek

        W sprawie Tych/Tychów współcześnie naukowcy dopuszczają D: Tychów jako regionalizm, uważając D: Tych jako nienacechowaną normę. Przed półwiekiem w słownikach był (czytam w Poradni PWN i w odpowiedziach RJP) tylko D: Tych, choć autochtoni (znam to z opowieści rodziny żony) zawsze „byli z Tych”. A norma językowa dot. odmiany rzeczowników istnieje; de facto każdy rzeczownik to nazwa (co szczególnie widać w ortografii niemieckiej).

        • Paweł Pomianek

          Oczywiście, że są normy dotyczące odmian rzeczowników, co w internecie bodaj najbardziej szczegółowo omówione jest u Jagodzińskiego (tutaj), którego tak Pan ceni. Zwykle jednak tych typów odmian dla rzeczowników zakończonych podobnie jest kilka. Przyporządkowanie nazwy miejscowości do odpowiedniej to często wróżenie z fusów 🙂

          A w słowniku pewuenowskim, na który się powołuję, w części Od redakcji słusznie zauważono:

          Kłopotów z nazwami miejscowości jest dużo, zwłaszcza że niejednokrotnie ich odmiana i tworzenie od nich wyrazów pochodnych wymykają się regułom.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

październik 2018
N P W Ś C P S
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28293031  

Nasze nagrania