Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (32)

Artykuł p. Tomasza Marka był tak wielką atrakcją, że ciekawostki językowe tradycyjnie kończące miesiąc na naszej stronie postanowiliśmy o kilka dni przesunąć.

Czasownik nadkładać rządzi biernikiem: ktoś, coś nadkłada coś (w ten sposób nadkładamy parę kilometrów); dopełniaczem – tylko w zwrocie nadkładać drogi. / Na zdjęciu Madzia Miernik
1.
Czy wiesz, że…

czasownik nadkładać rządzi biernikiem: ktoś, coś nadkłada coś (w ten sposób nadkładamy parę kilometrów); dopełniaczem – tylko w zwrocie nadkładać drogi?

2.
Czy wiesz, że…

przyimki stojące przed wyrażeniem zawierającym liczebnik pół nie wpływają na formę gramatyczną rzeczownika określającego, który zawsze pozostaje w dopełniaczu? Np.: Krople rozcieńczamy w pół kieliszka (nie: w pół kieliszku) wody (Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN).

3.
Czy wiesz, że…

gdy mamy na myśli sieć hipermarketów, możemy iść do Reala albo do Realu?

4.
Czy wiesz, że…

w zdaniu typu podłączyć, tak jak opisano w… możemy przesunąć przecinek, stawiając go po wyrazie „tak” (podłączyć tak, jak opisano w…), ale wówczas nieco zmieni się również znaczenie? (Zob. więcej).

Bonus
Takie rzeczy w Słowniku języka polskiego PWN. A jak mówimy, że nie ma tekstów do końca wyczyszczonych, to niektórzy Czytelnicy sądzą, że to ekstrawagancki pogląd :-).
słownik pwn kandydad


6 odpowiedzi do „Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (32)”

  1. Tomasz Marek

    Z tym „pół kieliszkiem” to nie zgadzam się z autorem tej notki w NSPP. Z dywagacji prof. Bańko na temat słodzenia wynika normalna odmienność w zastosowaniu do połowy jednostki miary: „pół łyżeczki”: kim, czym: pół łyżeczką (cukru słodzi p. prof. herbatę), w kim, w czym: w pół łyżeczce. Stąd wnioskuję, że „krople rozprowadzamy w pół kieliszku wody”. Nie rozcieńczamy „w wodzie”, tylko „wodą” (bo rozcieńczać można czymś (cieczą) lub w czymś (w jakimś naczyniu)), natomiast rozprowadzamy „w” (jakiejś objętości rozcieńczalnika).
    Pisałem o tych połówkach więcej i dyskutowałem z p. Arturem J. i p. Pomiankiem – gdzie podziały się te wpisy? Nijak nie mogę ich na p. Pomianka blogu odszukać!?
    Natomiast „KandydaDa” to PWN już poprawiła – ależ ma Pan tam wzięcie, Panie Pomianek!

    • Paweł Pomianek

      KandyDad był skopiowany ok. dwóch tygodni temu, gdy wrzuciłem to na Facebooka. Pewnie gdzieś wtedy poprawili. Ten zrzut ekranu może nadal jednak funkcjonować jako doskonały przykład, że nawet najlepszym zdarzają się błędy.

      A jeśli chodzi o tamtą dyskusję, to wisi sobie tutaj :-).

    • Tomasz Marek

      Rozporządzenie RM z 30 listopada 2006 w sprawie legalnych jednostek miar (Dz. U. 225 z 2006 r.) mówi explicite:
      par.17.2. Nazwy jednostek miar odmienia się według zasad deklinacji polskiej.
      Ponieważ przez usta nie przechodzą mi potworki typu:
      – utopić się w pół szklanki wody (powiedziałbym: w pół szklance) [„szklanka” to też jednostka czasu na statkach; wtedy wypowiedzenie „po wejściu do kajuty zasnął w pół szklanki ” jest poprawne (jak „w pół godziny”)]
      – torba z pół miliona $ (powiedziałbym: z pół milionem)
      – pastylka z pół grama kokainy (powiedziałbym: z pół gramem)
      sprawa dopełniacza i tylko dopełniacza połówek jednostek miar poprzedzonych przez przyimek nie jest tak jednoznaczna. Może język jest pod wpływem rzeczowników zawierających prefiks pół- (jak półbut, półskórek), które są odmienne bez względu na przyimek? Może kiedyś powstaną rzeczowniki „*półmilion”, „*półłyżeczka” czy „*półszklanka” na wzór półgodziny, co wybawi nas z dylematów? Ale co wtedy z Pańskim blogiem, Panie Pomianek?

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

maj 2016
N P W Ś C P S
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031  

Nasze nagrania