Stodrugotysięczny czy sto tysięcy dwutysięczny? O liczebnikach porządkowych o ogromnej wartości

Nie tak dawno, prawdopodobnie z zagranicy (autor maila podpisany jest cyrylicą), otrzymaliśmy następującą wiadomość:

Już od kilku dni szukam informacji na temat liczebników porządkowych i nie mogę znaleźć. Jak poprawnie napisać następujące liczebniki porządkowe: 21 000, 22 000, 101 000, 102 000, 121 000, 122 000? I jaka jest sytuacja ze słowami typu XXXprocentowy, XXXletni? Skoro tysięczny jest przymiotnikiem tak samo jak procentowy czy letni, to słowa typu XXXtysięczny i XXXprocentowy tworzymy na takiej samej zasadzie?

Widziałem na stronie pwn że 101 000 to sto jeden tysięczny, ale czy rzeczywiście tak jest. Bo skoro mówimy nie dwadzieścia pięć procentowy a dwudziestupięciuprocentowy, a procentowy i tysięczny są przymiotnikami, to czemu są różnice?

Zauważyłem, że na pytanie szybciej od nas odpowiedziała poradnia językowa PWN, więc mam poczucie, że obowiązek szczegółowego wywodu dotyczącego poruszonych kwestii, został z nas zdjęty. Warto jednak pochylić się nad tym tematem przynajmniej ogólnie.

Oto, co w tej kwestii znajdujemy w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych PWN prof. Mirosława Bańki:

Ogólnie, w złożonych liczebnikach porządkowych odmienia się zazwyczaj tylko dziesiątki i jedności.

Jeśli jedności i dziesiątek brak, odmianie podlega człon poprzedni, np. w roku tysiąc pięćsetnym, także w roku tysięcznym.

Zasada dotycząca zdecydowanie mniejszych liczb mogłaby więc podsuwać formy typu dwadzieściapierwszotysięczny, dwadzieściadrugotysięczny. Nic bardziej mylnego. Poprawne formy zgodne z powyższą zasadą i wskazywane w poradni językowej PWN (w odpowiedzi na pierwszą część pytania Czytelnika) przez Katarzynę Kłosińską z Uniwersytetu Warszawskiego to:

101 000 – sto tysięcy tysięczny
102 000 – sto tysięcy dwutysięczny
121 000 – sto dwadzieścia tysięcy tysięczny
122 000 – sto dwadzieścia tysięcy dwutysięczny.

Oczywiście zakładamy, że autorowi pytania chodzi tutaj o zapis słowny. Jeśli jednak chodziłoby o to, czy po zapisie liczbowym powinna być kropka, czy nie, to tutaj zawsze musimy wziąć pod uwagę, czy w kontekście zdania jest jednoznaczne, że dana liczba występuje w formie porządkowej. Jeśli nie jest to jasne, konieczne jest postawienie kropki. Myślę, że przy tak dużych liczbach te kropki mogą być potrzebne częściej niż zwykle.

O kwestii liczebników z końcówką -procentowy pozwalam sobie tylko napomknąć, zakładając, że sto procent stanowi całość, i o ile jeszcze określenia jak dwustuprocentowy są potrzebne, o tyle tworzenie takich ogromnych przymiotników z końcówką -procentowy zdaje się jedynie sztuką dla sztuki. Zaznaczam tylko dla porządku, że podana w pytaniu forma dwudziestupięciuprocentowy jest błędna, a poprawna to dwudziestopięcioprocentowy. I nie jest to forma z liczebnikiem porządkowym.

Wyraz -letni również tworzymy nie z liczebnikami porządkowymi, ale z liczebnikami głównymi, np. pięćsetletni, tysiącletni oraz z formami liczebnika tworzącymi przymiotnik złożony dwuletni, trzydziestojednoletni itd. (zob. tutaj)

Paweł Pomianek

[Edytowane 10 lutego 2016 r.]
Warto zapoznać się z komentarzem pod artykułem autorstwa p. Tomasza Marka, który stawia sprawę inaczej, powołując się na wypowiedź w poradni dra Jana Grzeni.
Oto porada PWN:
[http://sjp.pwn.pl/slowniki/stutysi%C4%99czny.html]
Analogii dostarczają liczebniki nazywające lata, np. dwa tysiące szósty, a wobec tego właściwą formą jest sto jeden tysięczny (pisownia rozłączna).
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
I tak uczono mnie w szkole.


7 odpowiedzi do „Stodrugotysięczny czy sto tysięcy dwutysięczny? O liczebnikach porządkowych o ogromnej wartości”

  1. Tomasz Marek

    I jeszcze: zajrzałem do porad różnych w PWN, których z reguły udziela p. Kłosińska, i jestem pełen wątpliwości co do tej pani – ta w kwestii liczebników porządkowych nie jest jedyna. Otóż w temacie „poprawność zdań” p. Kłosińska pisze:
    „poprawna jest wersja: Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwą. ”
    Z podobną konstrukcją zwróciłem się kiedyś do p. doc. Ewy Kołodziejczyk, (chodziło o zaimek ją czy je) i taką otrzymałem odpowiedź:
    >>choć w konstrukcjach składniowych ze słowem większość obowiązuje zgoda formalnoznaczeniowa, to w zdaniu „Większość kobiet nie lubi, gdy mężowie je zdradzają” opowiedziałabym się za zgodą realnoznaczeniową.<<
    Opierając się na tym stwierdzeniu, w zdaniu "Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwą." poprawna powinna być forma "nieszkodliwych". Bo to ludzie są (lub nie są) nieszkodliwi, a nie większość.
    Może p. Pomianka deklarującego się jako fascynat związku rządu ta kwestia zainteresuje?

  2. Tomasz Marek

    Oto porada PWN:
    [http://sjp.pwn.pl/slowniki/stutysi%C4%99czny.html]
    Analogii dostarczają liczebniki nazywające lata, np. dwa tysiące szósty, a wobec tego właściwą formą jest sto jeden tysięczny (pisownia rozłączna).
    Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
    I tak uczono mnie w szkole.

    • Paweł Pomianek

      To bardzo ciekawe, bardzo dziękuję za ten link i tę uwagę. Albo mamy więc sprawę, w której opinie językoznawców są podzielone, albo – jak sugeruje Pan w kolejnym komentarzu – p. Kłosińskiej brak kompetencji. O ile wiem, to zaczęła ona dość niedawno szeroko udzielać się na stronach poradni, zwłaszcza po rezygnacji prof. Bańki.

  3. brux

    21 000, dwudziesto-jeden-tysięczny
    22 000, dwudziesto-dwu-tysięczny
    101 000, stu-jeden-tysięczny
    102 000, stu-dwu-tysięczny
    121 000, stu-dwudziesto-jeden-tysięczny
    122 001, stu-dwadziesto-dwu-tysięczny-jeden

  4. brux

    21 000, dwadzieścia-jeden-tysięcy
    22 000, dwadzieścia-dwa-tysiące
    101 000, sto-jeden-tysięcy
    102 000, sto-dwa-tysiące
    121 000, sto-dwadzieścia-jeden-tysięcy
    122 001, sto-dwadzieścia-dwa-tyśace-jeden

  5. brux

    Ja stosuję własną zasadę. Otóż polski język tworzyli nam Niemcy – to czasy Średniowiecza kiedy nie mieliśmy jeszcze pisma. Dlatego w naszym języku jest gramatyka łączenia słów – jak w języku niemieckim tyle, że jest to nieczytelne, dlatego nie bacząc na zasady zawsze między łączonymi słowami stawiał łącznik „-„.
    Komfort rozumienia tekstu jest znacznie poprawiony, a język musi ewoluować więc nie ma co kurczowo trzymać się słowników. Za kilka-set lat nie będzie już języka polskiego – jest za mało funkcjonalny i ponieważ nie ulega transformacji ludzie o nim zapomną mówiąc do siebie po angielsku czy hiszpańsku.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

grudzień 2015
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  

Nasze nagrania