Cóż to za Filip wyrwał się z konopi?

Istnieją dwie formy zapisu tego przysłowia:
wyrwał się jak Filip z Konopi (lub z konopi);
wyrwał się jak filip z konopi.

Która z nich jest poprawna? Słowniki nie są w tej kwestii zgodne, niejednokrotnie podając jednak obie formy jako alternatywne. Jak pisze prof. Mirosław Bańko w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych, zwyczaj językowy każe dopuścić obydwie pisownie – z dużym i małym f. Przy czym pisownia z użyciem wielkiej litery dominuje. Profesor dodaje też, że norma ortograficzna jest w tym zakresie nieustalona, a w niektórych współczesnych słownikach bywa tak, że inna pisownia jest proponowana pod hasłem filip, a inna pod konopie.

Skąd więc wzięło się to zróżnicowanie? Otóż istnieją dwa różne wyjaśnienia dotyczące tego, kim/czym jest ów Filip/filip, który wyrwał się z konopi.

  1. W staropolskiej encyklopedii Nowe Ateny Benedykt Chmielowski napisał tak: „Filip ze wsi własnej Konopie, będąc za Augusta I posłem na sejmie piotrkowskim, w swoim odezwał się interesie; krzykniono: Panie Filipie z Konopi, wyrwałeś się”. Badacze przysłów twierdzą jednak, że objaśnienie to jest czystą fantazją autora.
  2. Przysłowie to wywodzi się z Białorusi, gdzie filip jest ludową nazwą zająca.

Paweł Pomianek

Źródło:
Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2003, s. 88-89.


3 odpowiedzi do „Cóż to za Filip wyrwał się z konopi?”

  1. eM

    Po przeczytaniu zrozumiałam, że filip jest zającem, ale mnie interesuje słowo „konopie”. Czy chodzi o zająca wyskakującego z maków, czy rzeczywiście wieś Konopie? 🙂

  2. Karolina

    Dziękuję bardzo za ten wpis, bo już jakiś czas temu podczas pisania nie mogłam się zdecydować, w jakiej „wersji” zapisać tego swojego filipa. Ostatecznie zdecydowałam się na zająca ; )

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

kwiecień 2014
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
27282930  

Nasze nagrania