Cóż to za Filip wyrwał się z konopi?

Istnieją dwie formy zapisu tego przysłowia:
wyrwał się jak Filip z Konopi (lub z konopi);
wyrwał się jak filip z konopi.

Która z nich jest poprawna? Słowniki nie są w tej kwestii zgodne, niejednokrotnie podając jednak obie formy jako alternatywne. Jak pisze prof. Mirosław Bańko w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych, zwyczaj językowy każe dopuścić obydwie pisownie – z dużym i małym f. Przy czym pisownia z użyciem wielkiej litery dominuje. Profesor dodaje też, że norma ortograficzna jest w tym zakresie nieustalona, a w niektórych współczesnych słownikach bywa tak, że inna pisownia jest proponowana pod hasłem filip, a inna pod konopie.

Skąd więc wzięło się to zróżnicowanie? Otóż istnieją dwa różne wyjaśnienia dotyczące tego, kim/czym jest ów Filip/filip, który wyrwał się z konopi.

  1. W staropolskiej encyklopedii Nowe Ateny Benedykt Chmielowski napisał tak: „Filip ze wsi własnej Konopie, będąc za Augusta I posłem na sejmie piotrkowskim, w swoim odezwał się interesie; krzykniono: Panie Filipie z Konopi, wyrwałeś się”. Badacze przysłów twierdzą jednak, że objaśnienie to jest czystą fantazją autora.
  2. Przysłowie to wywodzi się z Białorusi, gdzie filip jest ludową nazwą zająca.

Paweł Pomianek

Źródło:
Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2003, s. 88-89.


3 odpowiedzi do „Cóż to za Filip wyrwał się z konopi?”

  1. eM

    Po przeczytaniu zrozumiałam, że filip jest zającem, ale mnie interesuje słowo „konopie”. Czy chodzi o zająca wyskakującego z maków, czy rzeczywiście wieś Konopie? 🙂

  2. Karolina

    Dziękuję bardzo za ten wpis, bo już jakiś czas temu podczas pisania nie mogłam się zdecydować, w jakiej „wersji” zapisać tego swojego filipa. Ostatecznie zdecydowałam się na zająca ; )

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Tak, ma Pan rację! Faktycznie poprawna jest podana przez Pana forma. Bardzo sprytnie wybrnął też Pan z błędnej formy –…

  2. Dzień dobry! Jest taka pamiątkowa tablica na kamieniu o treści "Pamięci Wszystkim Ludziom Stowarzyszenia" - czy to jest poprawny gramatyczny…

  3. Dziękuję za szybką odpowiedź. Tak, też właśnie myślałem o tym fragmencie w partyzanckiej pieśni: "w mgle utonie próżno wzrok".

  4. Generalnie poprawną i skodyfikowaną formą (na zasadzie wyjątku od reguły) jest we mgle. Można o tym przeczytać np. tutaj w…

  5. Stosujemy zwrot "we mgle". Czy poprawna jest oboczność "w mgle"? Może dopuszczalna jest przy zmianie szyku wyrazów w zdaniu, np.:…

  6. Tak. Przyjrzałem się tematowi i myślę, że trudno byłoby znaleźć inne możliwe rozwiązanie. Końcówka tego typu nazwiska w miejscowniku ulega…

  7. Dzień dobry! Czy nazwisko Hogshire odmieni się w miejscowniku jako: Hogshirze? Dzięki piękne za pomoc!

  8. Przepraszam za tak długi czas oczekiwania na odpowiedź. Musiałem to sprawdzić we wszystkich dostępnych źródłach (co jest – wiem –…

  9. Jest to terminologia specjalistyczna i z tego, co widzę, poprawnościowcy w ramach polszczyzny ogólnej dotąd chyba się tym określeniem nie…

  10. Dzień dobry, Jaka jest poprawna nazwa dla specjalisty zajmującego się dobieraniem dawki pokarmowej dla zwierząt. Specjalista żywienia czy specjalista żywieniowy.…

Archiwa

kwiecień 2014
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
27282930  

Nasze nagrania