Dlaczego piszemy Białostocczyzna, ale białostoczanie

Zadawane na naszej stronie pytania dotyczą często odmiany nazw miejscowości lub nazw mieszkańców danego terenu. Niekiedy zdziwienie budzi fakt, że tak odmienny jest – dajmy na to – przymiotnik utworzony od danej nazwy własnej od formy określającej mieszkańców. Dlatego dziś na przykładzie pokrewnym tłumaczymy, skąd biorą się niektóre różnice.

W dwóch formach przytoczonych w tytule zdziwienie może budzić fakt, że w jednej używamy zbitki ccz, a w drugiej samej spółgłoski cz. Skoro Białostocczyzna, to może należałoby też pisać białostocczanin? Albo odwrotnie: skoro białostoczanie to może Białostoczyzna? A jednak poprawne są wyłącznie formy podane w tytule, a wyjaśnienie, dlaczego używamy właśnie ich, jest stosunkowo proste.

Nazwy mieszkańców są tworzone od nazw miast: białostoczanin od Białystok (następuje tutaj wymiana głoski k na cz). Analogicznie tworzy się np. nazwy miejscowości Kielcekielczanin (wymiana c na cz) czy Mielecmielczanin (wymiana jw.).

Z kolei nazwy regionów tworzone są od przymiotników pochodzących od nazw miast. W tym przypadku Białostocczyzna od białostocki. Tutaj również występuje więc wymiana k na cz, tyle że przed k stoi jeszcze c i tak też pozostaje w nazwie regionu.

Do tego warto jeszcze dodać, że o ile mieszkaniec miejscowości Białystok to białostoczanin, to gdy mamy na myśli mieszkańca regionu – Białostocczyzny – powiemy: Białostocczanin. Wyrazy te różnią się nie tylko tym, że w jednym występuje litera c, a w drugim nie, lecz także tym, że jeden piszemy małą, a drugi wielką literą.

Paweł Pomianek

Źródło:
Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2003, s. 33-34.


2 odpowiedzi do „Dlaczego piszemy Białostocczyzna, ale białostoczanie”

  1. Białostoczak

    Mnie zastanawia jedno, dlaczego słowa „białostoczanin” nie skrócić do „białostoczak”.
    Tak samo jak:
    – warszawianin -> warszawiak
    – poznanianin -> poznaniak
    – wrocławianin -> wrocławiak

    Przecież te pierwsze formy aż ciężko wymówić, te drugie są proste, może i niepoprawne, ale lżejsze, krótsze i prostsze.

    • Paweł Pomianek

      Te pierwsze są staranne, te drugie potoczne. Mnie się bardziej podobają te pierwsze (brzmią dumnie i nie dostrzegam trudności w ich wymawianiu), te drugie brzmią trochę… wieśniacko 😉 – traktuję je czasami jako deprecjonujące. Forma Białostoczak jako żartobliwa brzmi zabawnie. Nic nie stoi na przeszkodzie, by półżartem korzystać.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

marzec 2014
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania