Mała litera

Zanim wskażę konkretne przykłady, kiedy rozpoczynamy wyraz małą literą, zacznijmy od uwagi – choć oczywistej, to jednak ważnej – że przede wszystkim małej litery używamy wszędzie tam, gdzie nie używamy wielkiej litery. W gruncie rzeczy wystarczy więc znać reguły dotyczące użycia tej ostatniej, by poprawnie używać również litery małej. Istnieje jednak kilka przypadków stosowania małej litery, na które warto zwrócić uwagę.

Poniżej lista nazw, w których używamy małej litery:

  • nazwy dni tygodnia (np. poniedziałek, niedziela) – wyjątkami są: Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota;
  • nazwy miesięcy (np. styczeń, grudzień);
  • nazwy mieszkańców miast (np. rzeszowianin, lublinianin);
  • nazwy obrzędów (np. andrzejki, walentynki);
  • nazwy kierunków filozoficznych (np. epikureizm, arystotelizm);
  • nazwy aktów dziejowych (np. pokój toruński) – istnieją od tej reguły wyjątki, np. Czerwiec ‘56;
  • nazwy gatunkowe modlitw (np. litania, godzinki), utworów literackich (np. oda, powieść), tańców (np. polka, walc);
  • nazwy wytworów przemysłowych (np. samochód, motocykl, tokaj) – rzecz jasna, jeśli używamy nazw firm lub marek, stosujemy dużą literę;
  • terminy geograficzne (np. biegun północny);
  • nazwy stron świata (północ, południe, wschód, zachód);
  • nazwy obrębów administracyjnych (np. województwo podlaskie, powiat rzeszowski);
  • przymiotniki jakościowe utworzone od imion własnych (np. balzakowski wiek, komedie molierowskie, rok chopinowski) – w przeciwieństwie do przymiotników dzierżawczych (które często brzmią identycznie) utworzonych od tychże imion, które zapisujemy wielką literą;
  • zwroty potoczne i frazeologizmy mające swoiste znaczenie, nawet jeśli używamy w nich wyrazy, które normalnie zapisujemy wielką literą (np. Boży czy Pański); przykładowo: krzyż pański (w znaczeniu zmartwienia czy udręki), palec boży (w znaczeniu opieki sił nadprzyrodzonych), ale: rok Pański, Baranek Boży.

*****************

W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów (zwłaszcza pisanych). Pozostanie ona na blogu na stałe. Dzięki temu, przy części tematów omawianych później będziemy mogli odwołać się do tych wpisów.


4 odpowiedzi do „Mała litera”

  1. Andrzej P.

    Według zaleceń „biegun południowy” należy pisać od małej litery. Więc dlaczego Krystyna Długosz-Kurczabowa (Uniwersytet Warszawski) pisze „Biegun Południowy”, cytuję:
    Antarktyda – z grec. antarktikos ‘południowy’, nazwa kontynentu wokół Bieguna Południowego; przy czym grecki przymiotnik ma postać negacji ant + arktikos, czyli ‘przeciwny Arktyce’.
    Łączę pozdrowienia, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski

    • Tomasz Marek

      Moim zdaniem zachodzi nieporozumienie co do stosowalności reguły 20.28 SJP PWN w odróżnieniu od reguły 18.24. Czym innym jest pojęcie (które zresztą nie musi dotyczyć geografii, bo każdy magnes ma biegun południowy i biegun północny), a czym innym geograficzna nazwa własna obszaru czy regionu. Stąd (przynajmniej moim zdaniem, ale zdaje się, że i prof. K. Długosz-Kurczabowa idzie tą samą drogą) napiszemy „Ziemia ma dwa bieguny, północny i południowy”, ale „Badacze dotarli wczoraj na Biegun Południowy”.

      • Gość

        Moim zdaniem reguła 20.28 jest jednoznaczna. Trudno zaś powoływać się na regułę 18.24, bo czymże miałby być ów obszar czy region geograficzny w odróżnieniu od pojęcia geograficznego? Biegun północny to po prostu „jeden z dwu punktów, w których oś Ziemi przecina powierzchnię Ziemi i w których zbiegają się wszystkie południki geograficzne”. Podobnie jak zwrotnik Raka nie jest „Zwrotnikiem Raka”, bo to tylko szczególny równoleżnik, a nie rejon geograficzny.

        Za to wg encyklopedii PWN „Biegun Północny” to także 'polarne stacje rosyjskie w Arktyce’. I w tym kontekście użycie wielkich liter wydaje się w pełni zasadne.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

wrzesień 2010
N P W Ś C P S
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
2627282930  

Nasze nagrania