Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (91)

Z tego odcinka ciekawostek dowiesz się, które formy są poprawne: nie najlepszy czy nienajlepszy; zwężyły czy zwęziły; Polska Ludowa czy Polska ludowa; patrzeć ukosem czy z ukosa.

1.
Czy wiesz, że…
piszemy nie najlepszy, a nie *nienajlepszy? Ta ostatnia pisownia również jest stosowana, nawet Word nie podkreśla tej formy jako błędnej (choć już WordPress i owszem). To jednak pisownia rozdzielna jest zgodna z polską ortografią, ponieważ według reguł polszczyzny nie z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym piszemy rozdzielnie.

Źródło: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/nie-z-formami-stopnia-wyzszego-i-najwyzszego;451.html

2.
Czy wiesz, że…
poprawna forma 3. os. liczby mnogiej czasu przeszłego rodzaju niemęskoosobowego czasownika zwęzić to: zwęziły, a nie *zwężyły? Skąd bierze się błąd? Wydaje się, że mylące mogą być trzy formy. Forma zwęzić to czasownik w aspekcie dokonanym. W aspekcie niedokonanym mamy odpowiednik zwężać, od którego forma w 3. os. liczby mnogiej czasu przyszłego w rodzaju niemęskoosobowym brzmi: zwężały. Ponadto sam czasownik zwęzić ma formę bezosobnika czasu przeszłego zwężono. Z kolei w 3. os. liczby mnogiej w czasie przyszłym powiemy zwężą. Forma z ż pojawia się więc w kilku pokrewnych formach. Jestem pełen podziwu szczególnie dla tych, którzy tych niuansów są w stanie nauczyć obcokrajowców.

Źródło: http://sgjp.pl/leksemy/#273146/zw%C4%99zi%C4%87

3.
Czy wiesz, że…
piszemy Polska Ludowa – wielkimi literami – a nie Polska ludowa. Polska Ludowa jest bowiem skróconą wersją nazwy kraju Polska Rzeczpospolita Ludowa. Przymiotnik Ludowa nie ma charakteru atrybutywnego, tylko wraz z rzeczownikiem tworzy nazwę.

Źródło: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Chiny-Ludowe-i-Chiny-ludowe;14551.html

3.
Czy wiesz, że…
możemy patrzeć, zerkać lub spoglądać na kogoś z ukosa, ale nie ukosem (jak zdarza się czasem napisać autorom). Patrzeć z ukosa to spoglądać na kogoś z niechęcią, nieprzyjaźnie.

Wybór i oprac. Paweł Pomianek