Jak ważne jest odpowiednie stawianie przecinków

Dziś dwa przykłady z dwóch różnych książek, które ostatnio redagowałem, unaoczniające, że czasem od obecności bądź nieobecności przecinka (lub przecinków) zależy sens zdania.

Zdania 1 i 2

1. A to właśnie z koncentracji, z rozmyślania, rodzi się chęć do działania.
2. A to właśnie z koncentracji, z rozmyślania rodzi się chęć do działania.

Te dwa zdania różnią się tylko jednym przecinkiem, ale ich sens jest inny. Pierwsze oznacza:
‘A to właśnie z koncentracji, czyli z rozmyślania, rodzi się chęć do działania.
A to właśnie z koncentracji, dokładnie mówiąc z rozmyślania, rodzi się chęć do działania’.

Zdanie 2., w którym po słowie rozmyślania nie został postawiony przecinek oznacza zaś:
‘A to właśnie z koncentracji i z rozmyślania rodzi się chęć do działania’.

Przecinek decyduje więc o tym, czy poprzez koncentrację i rozmyślanie rozumiemy dwie rozdzielne kwestie, czy też rozmyślanie ma być synonimem, uściśleniem lub jednym z rodzajów koncentracji. Jeden pozornie nieistotny przecinek – sens zdania inny.

Zdania 3 i 4

3. Uśmiecham się na myśl o tym, że na starym, zardzewiałym, żółtym zraszaczu dwie osoby pozostawiły tamtej nocy swoje odciski palców.

4. Uśmiecham się na myśl o tym, że na starym zardzewiałym żółtym zraszaczu dwie osoby pozostawiły tamtej nocy swoje odciski palców.

To znów dwa bardzo podobne zdania, ale ich sens może być różny. Drugie zdanie jest jasne i nie pozostawia żadnych wątpliwości: wiadomo, że chodzi o jeden zraszacz, który posiada trzy cechy – jest stary, zardzewiały i żółty. Zdanie nr 3 jest wieloznaczne. Z jednej strony można by sądzić, że ktoś bardzo chce wydzielić poszczególne cechy zraszacza. Moglibyśmy wówczas oddać sens interesującego nas fragmentu tego zdania następująco: ‘na starym i zardzewiały, i żółtym zraszaczu’.

Ale zdanie numer 3 można rozumieć jeszcze inaczej: dwie osoby pozostawiły swoje odciski na trzech zraszaczach. Jeden był stary, drugi zardzewiały, a trzeci żółty. Nie warto stawiać przecinków tam, gdzie wprowadzają one zamęt i utrudniają odnalezienie właściwego sensu zdania.

Paweł Pomianek


6 odpowiedzi do „Jak ważne jest odpowiednie stawianie przecinków”

  1. Magda

    Dzień dobry,
    wracam po małej przerwie z garścią nowych wątpliwości „przecinkowych”.
    Czy interpunkcja w poniższych zdaniach jest poprawna?

    1. Mam wątpliwości, co do twojej decyzji.
    2. Teraz już wiesz, co to przygoda.
    3. Ciekawe, czy przyjdą.
    4. Pytanie tylko, dlaczego to zrobił.
    5. Zeznał właśnie tak. Kto wie, czy na swoją korzyść.
    6. Nie musisz się zastanawiać, jak zrobić bigos.

    Będę wdzięczna za wyrażenie opinii.

    • Tomasz Marek

      Ad 1. Nie potrafię znaleźć ortograficznego uzasadnienia dla przecinka. Natomiast wg zasad XIX-to wiecznych (instrukcja dla lektora) – można go postawić.
      Ad. 2. Zasada 90.A.1 w WSO PWN stanowi, że nie tylko zdania podrzędne należy wydzielać przecinkami, ale też równoważniki zdań. Wg komentarza prof. Bańki wolno dopatrywać się elipsy „Teraz już wiesz, co to [jest] przygoda.” i dlatego przecinek jest uzasadniony.
      Ad. 3. Zasada 90.A.2 stanowi, że przed zdaniem podrzędnym („czy przyjdą”) stawiamy przecinek.
      Ad. 4. Jak powyżej. Zdanie nadrzędne jest elipsą („[Jest] pytanie”, „[Mam] pytanie”, „[Stawiam] pytanie”). Pytajnik wskazany (odsyłam do odpowiedzi na pytanie p. Agnieszki z 10 listopada 2016 r. w dziale „Zadaj pytanie”).
      Ad. 5. Odsyłam jw. Przecinek opcjonalny – jeśli nie jest to pytanie, a stwierdzenie, to nie musi być. Jeśli traktować to jako pytanie lub wątpliwość, to i pytajnik.
      Ad. 6. Jak 3. i 4. Zdanie „jak zrobić” jest przykładem zdania z orzeczeniem werbalnym złożonym z domyślnym czasownikiem modalnym „jak [można] zrobić” bądź „jak [należy] zrobić”. Odsyłam do artykułu „Czasowniki modalne w orzeczeniu złożonym” na tym blogu.

  2. Tomasz

    Witam,

    Mam problem z tym zdaniem:

    „Na przodzie szarych dresowych spodni pojawiła się ciemna plama, z każdą sekundą większa. Malec spojrzał na nią z wyrazem wielkiego rozczarowania i wybiegł z pomieszczenia.”
    Chodzi o to, czy pomiędzy wyrazami „szarych” i „dresowych” stawiać przecinek, czy nie. Czy te przymiotniki są równorzędne? A może lepiej by to wyglądało tak: „Na przodzie spodni dresowych koloru szarego…” Nie wiem już. Wiem o co mi chodzi w tym zdaniu, tylko jakoś mam problem z przecinkami w nim właśnie. Proszę o pomoc
    Tomek

    • Paweł Pomianek

      Jest bardzo dobrze: Na przodzie szarych dresowych spodni pojawiła się ciemna plama… Chodzi o to, że są to szare dresowe spodnie, a nie szare i dresowe spodnie.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Najnowsze komentarze

  1. Myślę, że tak. Oczywiście wówczas nie jest to poprawne. Rozumiem, że może to być też rodzaj jakiejś zabawy słownej. A…

  2. Pytałem bo miałem wątpliwości, gdyż w tłumaczeniach z literatury francuskiej (nie pamiętam autora), były dialogi z użyciem zwrotu jak w…

  3. Pierwsze jest w ogóle niepoprawne, w takim kontekście nie można użyć zaimka. Drugie jest jak najbardziej w porządku, bardzo grzeczne.…

  4. 1. Proszę pani, czy mogę ją prosić........ 2. Proszę pani, czy mogę panią prosić..... Które zdanie w bezpośredniej rozmowie jest…

  5. Nie mam przekonania do skróconych zapisów: 1977–78, wolę pełne: 1977–1978 (choć najistotniejsza w tym względzie jest konsekwencja na kartach całego…

  6. Dziękuję za odpowiedź. W tym samym tekście, w jednym akapicie jest kilka zapisów okresów pracy, przykładowo (1977–78). Czy jeżeli w…

  7. Myślę, że jeśli pojawiają się przerwy między zapisem miesiąca i roku (a faktycznie muszą się pojawić), to tym bardziej powinniśmy…

  8. Dzień dobry, czy zapis okresu czasu w przedstawionej formie (IX 1923–VIII 1930) jest poprawny? W którym miejscu powinny być przerwy…

  9. Bardzo dziękuję, teraz wszystko jasne! :) Pozdrawiam serdecznie

  10. Dzień dobry. Niestety pierwsza ze wskazanych konstrukcji jest wadliwa. W przypadku spójników skorelowanych, jak mówi prof. Mirosław Bańko w Małym…

  11. Jeśli siglum jest pod spodem i ma charakter podpisu, to może być w ten sposób. Generalnie tego pierwszego zapisu użyjemy…

  12. Dziękuję a czy moze być takze taki zapis i czy jest prawidłowy „Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem. Kto we mnie…

Archiwa

styczeń 2014
N P W Ś C P S
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  

Nasze nagrania