Teresa Kruszona o zawodzie korektora. Wyimki

W zeszłym miesiącu na stronie Dwutygodnik.com w ramach cyklu „Projekt Książka” został opublikowany bardzo interesujący wywiad z p. Teresą Kruszoną, pracującą od wielu lat w zawodzie korektora. Odsyłam do całości (link), zresztą pewnie większość zainteresowanych miała już okazję ten wywiad przeczytać. (Na Facebooku linkowali do niego nasi koledzy z eKorekta24.pl). Warto poczytać szczególnie o wzorcowym obiegu tekstu (choć trzeba wiedzieć, że obecnie każde wydawnictwo ma w tym względzie raczej swoje własne ustalenia i praktyki) i kilka ciekawostek o tym, jak wyrazy wyparte kiedyś z polszczyzny po dziesięcioleciach wróciły do użycia.

Tutaj pozwalam sobie na przytoczenie kilku wyimków z tej rozmowy, swoistych smaczków, do których warto będzie niejeden raz wrócić. Z mojej strony po cytatach krótkie komentarze.

Ja też w książkach, nad którymi pracowałam, znajduję czasem błędy i złoszczę się na siebie: jak mogłam to zostawić? No widać mogłam! Dostatecznie długo pracuję w tym zawodzie, żeby nie mówić, że po moim czytaniu nie ma błędów. Zawsze mówię, że staram się minimalizować ich liczbę.

Szalenie ważny fragment. I ja wielokrotnie powtarzam: nie ma tekstów (to dotyczy przynajmniej tekstów długich, jak książki, obszerne opracowania) w pełni wyczyszczonych. I dlatego od początku istnienia Językowych Dylematów podkreślałem: w naszych tekstach będzie można – niestety, ale taka jest brutalna prawda – znaleźć błędy; i zachęcałem, i nadal zachęcam: jeśli ktoś z Państwa dostrzeże jakieś uchybienia – proszę pomóc nam je poprawić. Co dwie głowy, to nie jedna.

Jak korektorka wypatrzy jakiś drobiażdżek, niuansik, który właściwie mógłby zostać i nikt by go pewnie nie zauważył, to koledzy mówią – najczęściej chórem – „oczko nie z guziczka”. I tu już nikt nie potrafi powiedzieć, na czym to polega. Tak po prostu jest, że ktoś to oko ma, a ktoś go nie ma. Oczywiście to oko można sobie wyrobić. Jeżeli ktoś ma odrobinę pokory, czyli ma takie przeświadczenie, że jest niedoskonały, to chce się uczyć, doskonalić.

Do tego to akurat trudno cokolwiek dodać. To kilka takich zdań, które każdy redaktor czy korektor mógłby sobie wydrukować i powiesić nad biurkiem: talent – pokora – praktyka.

A co jeszcze pani przeszkadza we współczesnym języku polskim?

Brukselizmy. Język biurokracji. Te rzeczy dedykowane, to aplikowanie, implementacja. To się zaczęło przedzierać do języka ogólnego. A jest sztuczne i nieprzyjazne. Na przykład „Kondycja kotła grzewczego wydaje się być dobra” (śmiech). Rzeczniczka praw obywatelskich, profesor Irena Lipowicz, powiedziała, że w 2012 roku 58 tysięcy skarg, które wpłynęły do jej biura, wynikało nie z tego, że decyzja była podjęta niekorzystnie dla obywatela, ale z tego, że obywatel nie zrozumiał, co jest w tej decyzji napisane. Ten język biurokratyczny, urzędowy wpływa na zakłócenie kontaktu z odbiorcą.

Inny znany brukselizm, który wdziera się do polszczyzny to Dnia 17 sierpnia publikuję artykuł. To pretensjonalne. Wiadomo przecież, że 17 sierpnia jest dniem. Inną kwestię stanowi ignorancja językowa urzędników. Składałem kiedyś zeznanie w urzędzie skarbowym w sprawie pewnego oszusta (oczywiście nie dobrowolnie, tylko na podstawie wezwania). Po otrzymaniu wydruku swojej wypowiedzi (tak, jak to Pan wynotował), niemal poderwałem się z krzesła, stanąłem za panem i pokazałem: tutaj proszę zmienić szyk zdania, tutaj i tutaj dostawić przecinek… Ech, to nasze zboczenie zawodowe.

Gdy nastał rok ’90, zniesiono cenzurę i okazało się, że można wydawać, co się tylko chce, to ludzie byli tak głodni tej wolnej książki i prasy, że nikt nie myślał o redaktorze, korektorze, tylko się wydawało na potęgę. Z błędami, byle jak, aby wydać. Nie dało się tego czytać. Potem nastały komputery, więc stwierdziliśmy – po co komu korektor, przecież jest słownik w komputerze. Aż przyszedł moment, kiedy zaspokoiliśmy pierwszy głód i zaczęliśmy zwracać uwagę na jakość. Tak samo było z innymi dziedzinami życia – z jedzeniem, ubraniem. I nagle zaczęło nam się czemuś „źle czytać”. Wydawcy zdali sobie sprawę, że trzeba zacząć pracować nad tekstem.

Zauważyłem, że serwisy poprawnościowe, profile na Facebooku o tej tematyce z roku na rok budzą coraz większe zainteresowanie. Pani Kruszona po części to zjawisko tłumaczy, choć rzecz jasna odnosi się trochę do czegoś innego (do jakości wydawania książek). Ciekaw jestem, skąd się bierze ten boom na językową poprawność, objawiający się w dużej mierze działalnością prześmiewczą: wyszukiwania błędów językowych publicznych wypowiedzi, tępienia takich czy innych słów, konstrukcji itp. Zabawne tylko czasem, że liderzy tego typu krucjat, sami robią poważne błędy… I jak z tym żyć?

Proszę zwrócić uwagę, że Krystyna Loska, najpopularniejsza spikerka w PRL-u, w telewizji w ogóle nie miała żadnych naleciałości śląskich. A przecież musiała je mieć. A teraz, proszę zobaczyć, jak ludzie demonstrują swoją odrębność językową, swoje małe ojczyzny. Bo chcemy być skądś. Pamiętam taką rozmowę Moniki Olejnik z Janem Marią Rokitą i Józefem Oleksym. I Jan Maria Rokita mówi, że wczoraj oglądnął coś w telewizji, tu Oleksy mu przerwał: „Chyba pan obejrzał, panie pośle”. Na to Rokita: „Obejrzał, to sobie pan w Warszawie, ja w Krakowie sobie oglądnąłem”.

W przypadku tego fragmentu zastanawiam się, na ile jest on reprezentatywny, ponieważ p. Teresa podała akurat przykład polityka, który brylował elokwencją. Jana Rokity, niezależnie od tego, czy zgadzałem się z nim w tej czy innej sprawie, zawsze słuchało się z przyjemnością, ze względu na jego erudycję, wysoki styl. Szkoda że dziś język polityczny tak bardzo zszedł na psy i liczy się tylko epatowanie kontrowersją i pałowanie politycznego adwersarza. Trudno się dziwić, że dla mówców i dyskutantów pokroju Rokity nie ma w niej już miejsca.

Gdy czytam książkę dla przyjemności, natychmiast widzę, czy jest tam staranna korekta. A widzę to po tym, że nie mam pokusy sięgnięcia po długopis (czerwony, bo takim poprawiają korektorki). Czyli czytam. I wtedy zwalniam sobie głowę i oczy z szukania. Natomiast kiedy trafiam na książkę niechlujną, to się męczę… Bo tu widzę literówkę, tu błąd. Te błędy mnie rozpraszają i sądzę, że innych czytelników też. Nie dlatego, że jestem korektorką, tylko dlatego, że jestem uważnym czytelnikiem.

A ja myślę, że także dlatego, że Pani jest korektorką. Ja mam czasami ochotę wziąć ołówek i poprawiać. Innym razem znowu zastanawiam się nad interpunkcją – dlaczego tak ktoś rzecz rozwiązał, jakie inne opcje można by zastosować. Cóż… czytania to na pewno nie przyspiesza. Dobra koleżanka dała mi kiedyś do przeczytania bardzo osobisty tekst, prosząc, bym rzucił okiem i napisał jej, jak go odbieram (chodziło jej o grzeczność i jasność wywodu). A ja… zaserwowałem jej korektę tekstu, ponieważ niepoprawność pewnych fragmentów mocno mnie raziła. „Wiesz, chyba nie o to mi chodziło” – odpisała urażona koleżanka. Ech, to nasze zboczenie zawodowe…

Paweł Pomianek


6 odpowiedzi do „Teresa Kruszona o zawodzie korektora. Wyimki”

  1. Tomasz Marek

    Symptomatyczna jest buta Rokity, który nie wie, że „oglądnąć coś” to rusycyzm, którego nie nauczył się w Krakowie. Oleksy zabłysnął i polszczyzną, i refleksem, bo „oglądnąć coś” to raczej właśnie w Warszawie, a „obejrzeć coś” w reszcie Polski.

    • Paweł Pomianek

      Mam wątpliwości. Na Podkarpaciu wszyscy mówimy oglądnąłem coś. Obejrzałem brzmi u nas pretensjonalnie. Ja mówię i tak, i tak, bo studiowałem teologię na KUL-u z ludźmi ze wszystkich zakątków Polski, a mieszkałem na stancji z siedlczaninem i częstochowianinem. Obaj mówili obejrzeć.

      • Tomasz Marek

        Tak, w Poznaniu jest podobnie. „Obejrzeć” i „oglądnąć” są używane zamiennie. Jednak ufam Czarkowskiemu („Słownik rusycyzmów”), bo żył on (i napisał Słownik) w czasach bliższych nieskażonej rusycyzmami polszczyźnie. Po II Wojnie rusycyzmy rozlały się po całej Polsce dzięki zindoktrynowanym mediom, w tym radiu i telewizji, którą się… ogląda. W tym konkretnym przypadku zadziałał brak formy trwającej czasownika „obejrzeć” i brak czasu teraźniejszego. Czasownik „oglądać” jest bardziej uniwersalny, wygodniejszy w stosowaniu i stąd ruguje tamten.
        Co nie zmienia faktu, że Oleksy miał rację, a Rokita nie miał.

        • Paweł Pomianek

          Co do kwestii poprawnej formy ogólnopolskiej Oleksy rację miał na pewno. Mam tylko wątpliwości, czy na dziś forma oglądnąłem nie jest właśnie regionalną formą typową dla Małopolski i Podkarpacia. Tak wnioskuję z rozmów z ludźmi z całej Polski. W tym sensie riposta Rokity zabawna i celna. Jeśli rzeczywiście forma oglądnąć jest rusycyzmem – w której to kwestii nie mam narzędzi, by się spierać – to nie mam pojęcia, dlaczego przeważa na terenach poaustriackich. Jest to bardzo interesujące. W telewizji ogólnopolskiej – tak mi się wydaje, choć prawie nie oglądam i tylko na podstawie tego, co czasem słyszę – wydaje się ona nie występować.

          • Błękitny Płomień

            Też jestem z Małopolski, też studiowałam na KUL-u i też generalnie „oglądam” – czasami filmy, bo tzw. telewizora 🙂 od kilku lat nie oglądam (i nie mam). Z tą formą to faktycznie ciekawa rzecz – „przez dwie godziny oglądałam filmy” (pod warunkiem, że to jest poprawne zdanie, bo teraz to ja już nie jestem pewna), ale „obejrzałam ciekawe filmy”.

  2. Tomasz Marek

    To, że korekta coś przepuści, bo nie zauważy, to jedno. A to, że korekta zmienia poprawne sformułowanie na błędne, to kryminał. A to się zdarza. W razie wątpliwości służę przykładami.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

sierpień 2014
N P W Ś C P S
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31  

Nasze nagrania