Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (39)

Oto kolejna porcja ciekawostek. Opracował je Tomasz Marek.

1.
Czy wiesz, że…
zestawienie święty mikołaj pisze się małą literą, jeśli nie chodzi o konkretnego świętego, np. „Wynajął świętego mikołaja”, „Tata przebrał się za świętego mikołaja”, „Przed świętami na ulicach i w supermarketach pojawia się mnóstwo świętych mikołajów”?
Za orzeczeniem RJP z 7 maja 2004 r.
Nie zgadza się z tym uzus, ale i prof. Bańko, uważając, że pisownia wielkimi literami (tzn. Święty Mikołaj) jest odpowiednia, gdy mamy na myśli – by użyć modnego sformułowania – „ikonę popkultury”. Profesor przyrównuje to do Myszki Miki, którą też piszemy od wielkich liter.

2.
Czy wiesz, że…
panowie z białą brodą i w czerwonych kubraczkach, chodzący po ulicach w grudniu, to święte mikołaje (lub, za prof. Bańko, Święte Mikołaje), choć nasi koledzy o imieniu Mikołaj, to Mikołajowie? Zastosowana wobec świętych mikołajów odmiana męskozwierzęca zamiast męskoosobowej (patrz kolejna ciekawostka) podkreśla nasz życzliwy do nich stosunek i zarazem odróżnia od osoby świętego.

3.
Czy wiesz, że…
choć wiadomo, jak tworzyć poprawny mianownik l.mn. rzeczowników męskoosobowych (np.: policjant → policjanci, pan → panowie, generał → generałowie), to w wielu przypadkach spotyka się ich wersję męskozwierzęcą: policjanty, pany, generały? Zwykle jej użycie świadczy o chęci deprecjacji danych osób, często wyraża przekąs, jak w zdaniu: Głupie policjanty znów wlepiły mi mandat. Ale nie zawsze tak jest, np. w zdaniu: Józek i Mirek to wariaty jakich mało! użycie wersji męskorzeczowej wyraża uczucia pozytywne.
http://www.koalar.com/literaki/sjp_formy_potencjalne.html#wolacz

4.
Czy wiesz, że…
gdy jesteśmy porównywani lub porównujemy się to zawsze „z kimś”, a nie „*do kogoś”? Zatem wyrażenie W porównaniu *do Anki jesteś beznadziejna jest niepoprawne (i niegrzeczne). Należy powiedzieć: W porównaniu z Anką wypadasz blado. Też niemiłe, ale chociaż poprawne.

5.
Czy wiesz, że…
ustalono, że w związkach z liczebnikami wyraz procent, oznaczający setną część czegoś, powinno się pozostawiać nieodmienionym? Zatem 4,34 procent (czyt. cztery i trzydzieści cztery setne procent) to forma poprawna.  Jeżeli zaś mówimy o procentach w znaczeniu dochodów z kapitału, odsetek – rzeczownik procent odmieniamy: procentów, procentom, procentami, o procentach. Zatem prawidłowe jest zdanie: Wypłacono mi pięć procent procentów za miniony rok.
http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/klopotliwe-procenty;10.html

6.
Czy wiesz, że…
zdaniem RJP stary koń w odniesieniu do starego przyjaciela nie dotyczy… konia? A przynajmniej w deklinacji nie przypomina takiego z czterema kopytami i grzywą, który jest rzeczownikiem męskożywotnym i w narzędniku l.mn. przybiera formę (kim, czym:) końmi. Otóż naszych starych przyjaciół RJP zaleca odmieniać jak… słonie, dla których narzędnik l.mn. brzmi: słoniami. Zatem: Znowu spotkałem się z tymi starymi koniami, Waldkiem i Antkiem. Co dla wielu ciekawsze, taką samą odmianę zaleca RJP dla konia trojańskiego, jako wirusa komputerowego. Zatem: Mój komputer został zawirusowany wieloma koniami trojańskimi.
wg komunikatu RJP nr 1 (16) z 2005 r.
PS Ciekawe, czy Lidka, z którą przed czterdziestoma laty siedziałem w jednej ławce, jest starą konicą czy starą klaczą? Jak myślicie?
PS PS Zapytana o to Lidka powiedziała „Tylko nie starą!” i obraziła się. Nie wiecie, dlaczego?