Nieuprawniona personifikacja?

Oto email otrzymany niedawno od Czytelniczki:

Szanowny Panie,

miałam już problem z zatytułowaniem maila, ale może uda mi się jasno przedstawić kwestię. Chodzi mi o stwierdzenia typu: „tekst mówi”, „narracja opowiada”, „fragment informuje”. Czy są one błędne? Czy jest to rodzaj nieuzasadnionej personifikacji?

Nie wszystkie takie określenia są poprawne, ale i nie wszystkie są „nieuzasadnioną personifikacją”. O tym, które są poprawne, decyduje zwyczaj językowy. Np. bardzo często pojawiają się sformułowania takie jak: zasada, która mówi, ustawa mówi, książka opowiada, artykuł/tekst odpowiada na pytanie itp.

W przypadku podanych przez Panią przykładów raczej starłbym się szukać konstrukcji bardziej jednoznacznych, takich jak autor mówi, sposób prowadzenia narracji sugeruje, narracja zawiera, dany fragment zawiera informację.

Wszystkie podane przez Panią zwroty wrzucam jeszcze do korpusu językowego i porównuję z wynikami ze Słownika poprawnej polszczyzny PWN:

• Tekst mówi – jedynie raz pojawia się zdanie: Dziękuję redakcji za odważne teksty mówiące prawdę; poza tym pojawia się sformułowanie jedynie tekst mówiony; podobnie w słowniku poprawnej polszczyzny.
• Narracja opowiada – brak jakichkolwiek wyszukanych fraz; przykłady użycia wyrazu narracja ze słownika (Żywa, ciekawa narracja. Narracja pierwszoosobowa a. w pierwszej osobie. Tok narracji. Prowadzić narrację.) – podobnie jak logika – wskazuje, że wyrażenie jest niepoprawne.
• Fragment informuje – brak jakichkolwiek wyszukanych fraz; niemniej w Słowniku poprawnej polszczyzny przy frazie informować znajdujemy: ktoś, coś informuje (kogoś) o czymś. Skoro coś może informować, w pewnych kontekstach tym czymś może być dany fragment.

Paweł Pomianek