O tym, czym różni się myślnik w formie półpauzy od łącznika (zwanego inaczej dywizem), pisaliśmy niejednokrotnie. Zazwyczaj jednak jest tak, że dywiz piszemy łącznie z wyrazami, bez oddzielania go od nich spacjami, podczas gdy myślnik piszemy, oddzielając go od wyrazów spacjami. Dlaczego w przypadku takich określeń jak bariera krew–mózg dochodzi do wyjątkowej sytuacji?
Skąd ten wyjątek? Właściwie nie jest to wyjątek. Pisaliśmy już nieraz, że łącznik jest znakiem ortograficznym. Występuje pomiędzy wyrazami, które stanowią połączenie w coś jednolitego, często są w zasadzie dalej niż w połowie drogi do zrośnięcia się z dwóch wyrazów w jeden. Już na pierwszy rzut oka widać, że w tym przypadku nie dochodzi do takiej sytuacji. Nie chodzi tu o jakiś krwiomózg, tylko – przeciwnie – barierę pomiędzy krwią a mózgiem. Półpauza pomiędzy wyrazami, która nie jest oddzielona myślnikami, może być bowiem zazwyczaj z powodzeniem zastąpiona przyimkiem czy – mówiąc inaczej – ona sama taki przyimek zastępuje.
W zasadach na stronach PWN taki myślnik jest definiowany jako „myślnik wyznaczający relacje między dwoma wyrazami lub wartościami”. Występuje on między innymi w następujących sytuacjach:
- między wyrazami oznaczającymi początek i koniec jakiegoś odcinka, np. trasa Kraków–Warszawa
- między liczbami lub cyframi oznaczającymi wartości przybliżone, np. byłem tam chyba 4–5 razy
- zastępuje określenie od — do, np. w terminie 5–10 czerwca br.
– Paweł Pomianek
Zobacz też:
Jak pisać dialogi? Inne praktyczne porady
Użycie łącznika
Encyklopedia PWN: bariera krew–mózg
A co w sytuacji, gdy mowa np. o jakimś odcinku, którego nazwa zapisywana jest za pomocą dwóch wyrazów tekstowych? Na przykład: trasa Kraków-Płaszów–Warszawa; odcinek kręgosłup szyjny–kręgosłup lędźwiowy; droga Piotrków Trybunalski–Łódź. Czy obowiązują te same zasady?
W tej kwestii opinie są podzielone. Często mówi się, że dwuwyrazowych określeń nie można połączyć w ten sposób z innym. Przy czym od razu zaznaczmy, że z wymienionych przez Pana określeń, nie dotyczy to Kraków-Płaszów–Warszawa. To jest napisane w pełni poprawnie: dywiz łączy wyrazy połączone ortograficznie, a myślnik łączy wyrazy połączone interpunkcją. Mała kreska nawet graficznie pokazuje większą bliskość wyrazów Kraków-Płaszów, stanowiących łącznie jedną nazwę, niż Kraków–Warszawa. Problemy pojawiają się przy pozostałych nazwach. Dlaczego? Bo w zapisie Piotrków Trybunalski–Łódź wyrazy Trybunalski i Łódź są połączone, podczas gdy wyrazy z jednej nazwy Piotrków i Trybunalski są rozdzielone i sprawiają wrażenie, jakby były od siebie dalsze niż Trybunalski i Łódź. Jest tutaj duży dysonans i wygląda to nieczytelnie. Niektórzy zapisaliby to mimo wszystko w ten sposób. Inni z kolei zajmują stanowisko będące na drugim biegunie, że w przypadku wyrazów dwuwyrazowych podobne zapisy z myślnikiem w ogóle są wykluczone. Wreszcie stanowisko trzecie, pośrednie – które jest mi najbliższe – postuluje w takich miejscach wstawiać między wyrazy i>Trybunalski i Łódź nie tylko myślnik, ale też oddzielające go od wyrazów spacje:
droga Piotrków Trybunalski – Łódź
kręgosłup szyjny – kręgosłup lędźwiowy
Ta wersja wydaje mi się najbardziej czytelna.
W przypadku myślnika wstawienie spacji jest możliwe, w przeciwieństwie do łącznika, gdzie ze względu na fakt, że jest to połączone ortograficzne, nigdy nie jest to poprawne.