Kłopoty z „niżem”. Kiedy przecinek przed niż

Dziś napisał do nas pan Adam:

Gdzie zaczyna się zdanie podrzędne?
Mam kłopoty z „niżem” 🙂 Otóż wiem, że jeżeli „niż” rozpoczyna zdanie podrzędne, to wstawiamy przed nim przecinek, ale kłopot w tym, że nie bardzo wiem, w którym miejscu owo zdanie się zaczyna. Te niejasne tłumaczenia wyłuszczę na przykładzie:

Jego poglądy były inne, niż te, do których przyzwyczaili się jego wyborcy.

Czy w tym zdaniu przecinek przed „niż” powinien się pojawić?

Dziękuję za pomoc i pozdrawiam,
Adam

Szanowny Panie,

tak to już bywa z niżami, że bywają kłopotliwe. Niekiedy, zwłaszcza gdy przychodzą nagle, potrafią bardzo negatywnie wpłynąć na nasze samopoczucie.

Ale dość żartów, do rzeczy.

Dla czytelnika postronnego napiszę może nieco jaśniej, coś, co Pan doskonale rozumie: przed niż stawiamy przecinek wówczas, gdy wprowadza zdanie podrzędne. Kiedy zaś jest częścią zdania nadrzędnego, wtedy przecinek się nie pojawia. Innymi słowy, żeby wiedzieć, czy przed niż powinniśmy postawić przecinek, trzeba sprawdzić, czy w części zdania, która po nim stoi, występuje czasownik.

Przykład:
Zrobię to lepiej, niż mógłbyś sobie wyobrazić.
ale
Zrobię to lepiej niż ty.

W pierwszym zdaniu po niż stoi czasownik mógłbyś, w drugim czasownika nie ma. Nie potrzeba więc również przecinka.

Przejdźmy do zdania, które Pan, Panie Adamie, przytoczył:
Jego poglądy były inne, niż te, do których przyzwyczaili się jego wyborcy.

Ma Pan rację, zauważając, że to nie jest taka normalna sytuacja. Wyraźnie bowiem to nie niż rozpoczyna zdanie podrzędne, ale dopiero wyraz do których. Zdanie nadrzędne brzmi bowiem: Jego poglądy były inne niż te i dopiero tutaj możemy zadać pytanie: inne niż jakie/które?.

Muszę jednak zwrócić uwagę, że w zdaniu jest inny, w moim mniemaniu poważniejszy problem. Zdanie to bowiem w swojej strukturze, warstwie logicznej, warstwie wzajemnego łączenia się wyrazów wydaje się problematyczne.

Cały zespół poglądów kogokolwiek trudno w stu procentach zaszufladkować. Dlatego nie zapytamy kogoś: Które masz na ten temat poglądy?, ale Jakie masz poglądy?. Również w zdaniu, które Pan przedstawił, proszę koniecznie wymienić zbyt konkretne w tym kontekście do których, na szersze znaczeniowo do jakich:
Jego poglądy były inne niż te, do jakich przyzwyczaili się jego wyborcy.

Paweł Pomianek


10 odpowiedzi do „Kłopoty z „niżem”. Kiedy przecinek przed niż”

  1. Bogdan

    A czy w pierwszej odpowiedzi, w wyrażeniu „napiszę może nieco jaśniej, coś, co Pan doskonale rozumie” pierwszy przecinek jest konieczny? A może powinna być tam kropka?

  2. Tomasz Marek

    Szanowny Panie,
    dziękuję.
    Jednakże poczytawszy [http://sjp.pwn.pl/poradnia/szukaj/oddechowy.html], dowiedziałem się, że przecinek, jako wprowadzenie przerwy oddechowej (mam osobisty pogląd, że interpunkcja jest nie kategorią ortografii nakazowej, lecz instrukcją dla lektora; nie na darmo niektórzy współcześni „poeci-buntownicy” nie stosują interpunkcji w ogóle – odczytuję w tym zachętę do mnożenia różnych interpretacji utworu), decyduje o akcencie zdaniowym, co dla mnie brzmi przekonująco. Czy zatem w celu zaakcentowania „Mądrzejsza” (rozmówca wyraża podziw dla kobiety, o której mówi), wypowiedzenie koniecznie należy przerobić na:
    – Jest mądrzejsza, niż myślisz.
    Nie wystarczy „prosty” przecinek po „Mądrzejsza”?
    A czy gdyby wypowiedzenie po „Mądrzejsza” było bardziej rozbudowane, to by coś zmieniało? Np.:
    – Mądrzejsza, niż jesteś to w stanie sobie wyobrazić. Tylko parę osób na świecie wie, jak bardzo.
    Z poważaniem
    Tomasz Marek

    • Paweł Pomianek

      Szanowny Panie,

      odpowiadam wreszcie na tę Pańską wątpliwość. Przepraszam za długi czas oczekiwania, choć w tym umownym tygodniu, w którym staram się, by odpowiedź była udzielona, rzutem na taśmę się mieszczę.

      Przeczytałem wszystkie wpisy zamieszczone pod podanym przez Pana linkiem, szukając jakiegoś, który mógłby dostarczać analogii do przypadku, o którym dyskutujemy. Domyślam się, że chodzić może o wpisy taki jak i tyle(,) co. Mnie to jednak nie przekonuje. W tych dwóch sytuacjach przeciwstawienie jest konstrukcyjnie dużo bardziej wyraźne niż w pana przykładzie.

      Kolejna kwestia dotyczy Pana poglądu na temat interpunkcji. Co ciekawe pod podanym linkiem sam Pan dostarcza materiału na ukazanie, że jest to Pana prywatny pogląd, którego nie można pogodzić z ogólnym charakterem polskiej interpunkcji. Tutaj czytamy:

      Współczesna interpunkcja ma charakter składniowy, a nie intonacyjno-retoryczny, tak więc przecinki nie muszą być związane z miejscem padania akcentu zdaniowego oraz przestankami oddechowymi.

      Tutaj z kolei czytamy:

      Pauza oddechowa w przytoczonym zdaniu przed słowem sprawiają jest uzasadniona, ale postawienie tam przecinka byłoby błędem.

      Zbierając to wszystko, uważam, że wstawienie przecinka pomiędzy Mądrzejsza a niż jesteś nie jest najlepszym rozwiązaniem i trudno to uzasadnić składniowo. Jeśli jednak zaznaczenie oddechu i wskazanie domyślnego orzeczenia jest dla Pana tak ważne, radziłbym użycie jakiegoś mocniejszego znaku: może to być półpauza lub wielokropek. Wtedy będzie jasne, że chodzi tu o wyraźniejsze podkreślenie zawieszenia mowy czy podkreślenie konkretnej treści.

  3. Tomasz Marek

    W nawiązaniu do „niżu”, mam taki dylemat (rzecz dotyczy przecinka przed „niż” w drugim zdaniu dialogu):
    – To ona taka mądra?
    – Mądrzejsza, niż myślisz.
    Oczywiście „niż (ty) myślisz” to zdanie. Czy jednak „Mądrzejsza” jest zdaniem, upoważniającym do postawienia przecinka? Orzeczenie domyślne „jest” znajduje tu zastosowanie? To razem z podmiotem domyślnym „ona” już całe zdanie jest domyślne!?

    • Paweł Pomianek

      Szanowny Panie,

      to bardzo rzeczowa i rozsądna analiza. Pozostałbym jednak przy wersji bez przecinka. To domyślne orzeczenie nie jest aż tak bardzo się narzucające. Mądrzejsza niż myślisz to całościowa konstrukcja, która nie potrzebuje dodatkowego orzeczenia. Gdyby tak zastanawiać się nad domyślnymi orzeczeniami przecinek można by postawić w jeszcze wielu przypadkach, w których go nie stawiamy.

      • Beata

        Panie Pawle,
        moze warto sie zapoznac z wytycznymi PWN niz tworzyc wlasne przemyslenia, podparte wylacznie Pana wlasnym mniemaniem o sobie. Troche pokory.
        B

  4. Joanna

    Witam,
    ja również w sprawie „niżu”. Mam bowiem dylemat, należy wstawić przecinek czy nie w następujących zdaniach:
    1. Boli mnie to bardziej niż trzeba.
    2. Boli mnie to bardziej niż powinno.
    3. Interesuje mnie to bardziej niż należy.

    Jeśli należy tu wstawić przecinek, to dlaczego?
    Pozdrawiam

    • Paweł Pomianek

      Trzeba, powinno, należy to czasowniki niewłaściwe. Wszystko wskazuje na to, że w takich kontekstach jak te tworzą one zdania, w związku z czym przecinki należałoby postawić.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Tak, ma Pan rację! Faktycznie poprawna jest podana przez Pana forma. Bardzo sprytnie wybrnął też Pan z błędnej formy –…

  2. Dzień dobry! Jest taka pamiątkowa tablica na kamieniu o treści "Pamięci Wszystkim Ludziom Stowarzyszenia" - czy to jest poprawny gramatyczny…

  3. Dziękuję za szybką odpowiedź. Tak, też właśnie myślałem o tym fragmencie w partyzanckiej pieśni: "w mgle utonie próżno wzrok".

  4. Generalnie poprawną i skodyfikowaną formą (na zasadzie wyjątku od reguły) jest we mgle. Można o tym przeczytać np. tutaj w…

  5. Stosujemy zwrot "we mgle". Czy poprawna jest oboczność "w mgle"? Może dopuszczalna jest przy zmianie szyku wyrazów w zdaniu, np.:…

  6. Tak. Przyjrzałem się tematowi i myślę, że trudno byłoby znaleźć inne możliwe rozwiązanie. Końcówka tego typu nazwiska w miejscowniku ulega…

  7. Dzień dobry! Czy nazwisko Hogshire odmieni się w miejscowniku jako: Hogshirze? Dzięki piękne za pomoc!

  8. Przepraszam za tak długi czas oczekiwania na odpowiedź. Musiałem to sprawdzić we wszystkich dostępnych źródłach (co jest – wiem –…

Archiwa

kwiecień 2012
N P W Ś C P S
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
2930  

Nasze nagrania