Odmianami tego typu rządzi szalenie prosta zasada, z której nie każdy zdaje sobie sprawę.
A wiem, że niektóre osoby nad każdym tego typu słowem muszą się sporo nagłówkować. Choć dziś i tak jest dobrze, bo akurat w tej sprawie można liczyć na program Word. Ale by życie raz na zawsze stało się prostsze (przynajmniej w tej kwestii), wystarczy zapamiętać poniższe dwie zasady:
1. Bez względu na wymowę po samogłosce nie piszemy połączenia ji, lecz samo i.
2. Rzeczowniki zakończone na -ja występującym po s, z, c mają w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku zakończenie na -ji.
Przykłady:
nadzieja – nadziei
kolej – kolei
epopeja – epopei
ale
misja – misji
edukacja – edukacji
poezja – poezji
Czyli po prostu wystarczy sprawdzić, czy przed naszą końcówką stoi samogłoska czy też spółgłoska (w przypadku innych spółgłosek – poza wskazanymi s, z, c – w mianowniku nie ma j, więc panują tam jeszcze nieco inne zasady). Jeśli znajduje się tam samogłoska, możemy śmiało pisać krótkie i. Co istotne, ta pierwsza zasada dotyczy także czasowników czy zaimków, np.:
kroję – kroi
boję się – boi
swój – swoi
Paweł Pomianek
Tak, proszę jednak pamiętać o trzeciej sytuacji z końcówką –ii, o której tutaj jedynie napomknąłem.
-ii : np. gdy 'nadzieje’ są w l.mnogiej?
Pozdrawiam,
Iza Zatorska
Nie, albo identycznie jak w liczbie pojedynczej (nadziei) albo po staremu nadziej. Zastanawiam się tylko, czy nadzieja nie jest singulare tantum, i czy przy wyborze tej drugiej formy ktoś kogoś na coś nie nabije ;-).
Czy ta reguła obowiązuje także przy odmianie imion?
Panie Józefie,
tak, oczywiście. Odmiana w każdym przypadku jest taka sama (choćby dlatego, że po samogłosce musi stać w dopełniaczu krótkie i – kolei).
PS Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN wyróżnia nawet trzy różne znaczenia rzeczownika kolej:
1. przedsiębiorstwo komunikacji lądowej; pociągi przewożące ludzi i towary;
2. następstwo (czekać na swoją kolej);
3. los, bieg wypadków (dziwne koleje życia).
Czy tak samo pisze się (odmienia) słowo „kolej”, gdy chodzi o pojazd i gdy chodzi o coś następującego później? (z kolei)
Z wyrazami szacunku
Józef
To tylko w rodzaju żeńskim.