Dodam od razu, że chodzi tym razem o nazwiska typowo polskie. Wbrew pozorom, z nazwiskami jest dużo problemów i często można się spotkać z błędami przy ich odmianie, zresztą… nie tylko. Poniżej zostawiam kilka bardzo podstawowych uwag, które warto zapamiętać raz na zawsze.
Po pierwsze i najważniejsze, zapamiętajmy: nie ma Polaków, którzy nazywają się Pomianek Paweł, Ruciński Emil, Kowalski Jan itd. Tacy ludzie nie istnieją. Oczywiście używa się pisowni od nazwiska, ale tylko tam, gdzie trzeba alfabetycznie uporządkować ludzi, np. w szkolnych dziennikach. Mimo wszystko nauczyciel sprawdzający obecność powinien rozpoczynać czytanie od imienia. Zwracajcie na to swym nauczycielom, przełożonym uwagę! I broń Boże nie przedstawiajcie się Nowak Tadeusz! Niektórzy uważają, że brzmi to poważniej, tymczasem jest to koszmarny błąd. Jeśli ktoś przestawia mi się w taki sposób, mam zwyczaj pytać: „Jesteś Węgrem?” Tam nazwa osobowa rozpoczyna się od nazwiska. W języku polskim – od imienia. Wyłącznie!
Po drugie, polskie nazwiska z reguły odmieniamy. Zarówno w przypadkach zależnych liczby pojedynczej, jak i w liczbie mnogiej. Także nazwiska polskie zakończone na „o”. Czyli jeśli ktoś nazywa się Mleczko, to odmienimy: nie ma Mleczki, podobasz się Mleczce, mówimy o Mleczce etc. W liczbie mnogiej powiemy o małżeństwie: Elżbieta i Ryszard Cachowie (a nie Cach) itd.
UWAGA do kwestii drugiej. Byłem zawsze uczony, że jeśli ktoś sobie życzy używania formy nieodmiennej, czy to w przypadkach zależnych liczby pojedynczej, czy w liczbie mnogiej – należy tę wolę uszanować. Podobnie należy postąpić, gdy nazwisko odmienione brzmi nieszczęśliwie (np. o córce pana Biegi i pani Biegowej nie powiemy raczej Biegówna – zresztą to nie jest przykład stricte dotyczący tematu). Warto jednak pamiętać, że takie zachowania nie są do końca zgodne z normą językową.
Po trzecie, warto pamiętać o tym, że gdy ktoś ma dwa nazwiska, piszemy je z łącznikiem, pierwsze zawsze pozostaje nieodmienne, a drugie odmieniamy (nie odwrotnie!). Tutaj również często spotyka się błędy. Na przykład większość osób używa formy Korwina-Mikke, podczas gdy jedynym poprawnym wariantem jest Korwin-Mikkego. A odwołując się do poniższego przykładu z kabaretu: Smarój-Rogali, ze Smarój-Rogalą itd.
To oczywiście jedynie informacje dotyczące nazwisk prostych w odmianie. Temat pozostaje otwarty. Zapewne będzie okazja jeszcze do niego wrócić. A na koniec coś do zabawnego. Kabaret Limo słynie z bardzo udanych zabaw znaczeniami słów (warto pod tym kątem obejrzeć numer Anioł i dres). Tym razem będzie o nazwiskach – czyli nasz temat, tylko trochę z innej perspektywy.
Limo_Zmiana_nazwiska
Przeczytaj również:
Nazwiska obce. Kiedy stawiamy apostrof?
