Kilka pytań o przyimki

Szanowny Panie,
Mam do Pana pięć pytań o problemy językowe.
Jak lepiej powiedzieć:

przez znajomych nawiązał z nim kontakt, czy poprzez znajomych…;
weszli na salę rozpraw, czy do sali rozpraw;
pracowała w portierni, czy na portierni;
zostawił klucze w portierni, czy na portierni;
ćwiczyli w sali gimnastycznej, czy ćwiczyli się w sali gimnastycznej.

Za odpowiedzi z góry dziękuję.
Z poważaniem Dawid

Odpowiadam krótko na poszczególne poruszone przez Pana kwestie:

1. przez znajomych nawiązał z nim kontakt, czy poprzez znajomych…

Nowy słownik poprawnej polszczyzny wprost odnosi się do tego problemu. W haśle poprzez przy czwartym znaczeniu tego słowa znajdziemy następującą informację:

«za pośrednictwem, za pomocą kogoś lub czegoś»: Autor przedstawia dzieje narodu poprzez opis dziejów jednej rodziny. Oceniać wszystko poprzez własne doświadczenia. Zwrócić się do rektora poprzez, lepiej: za pośrednictwem, dziekana wydziału. W tym znaczeniu przyimek poprzez jest nadużywany, zwykle lepiej użyć przyimka przez lub innej konstrukcji składniowej. Np.: Poprzez, lepiej: przez, znajomych nawiązał kontakt ze specjalistami od budownictwa mieszkaniowego.

2. weszli na salę rozpraw, czy do sali rozpraw

NSPP również w tej kwestii nie pozostawia wątpliwości, w ramach hasła sala podając przykład: Wejść do sali rozpraw.

3. i 4. pracowała w portierni, czy na portierni
zostawił klucze w portierni, czy na portierni

Oto fragment hasła portiernia w NSPP: Zostawić klucze w portierni, pot. na portierni. Ale: Pracować na portierni (nie: w portierni).

5. ćwiczyli w sali gimnastycznej, czy ćwiczyli się w sali gimnastycznej

Ćwiczyli w sali gimnastycznej – bez zaimka zwrotnego.

Paweł Pomianek


7 odpowiedzi do „Kilka pytań o przyimki”

  1. Maria Chełmińska

    Witam serdecznie,
    zasadniczo nie mam problemu z naszym ojczystym językiem, ale proszę o zajęcie stanowiska w terminologii medycznej. Niektórzy poloniści dość nagminnie potępiają wszystkie „na”, tłumacząc, że na znaczy tyle co „na dachu”, że powinno być „w”. Wg mnie chory jest oczywiście „w” szpitalu, „na” oddziale, „na” salach chorych ( to pojęcie jest dla mnie ogólnikowe), bo oczywiście tenże chory może być i może go nie być „w” sali. Przy użyciu określenia, że chorzy „są w” salach (bardziej skonkretyzowane) – oznacza wg mnie, że konkretnie są oni w salach, a nie np. na korytarzu lub w gabinecie zabiegowym. Ćwiczenia np. rehabilitacyjne odbywają się „na” sali gimnastycznej (również wg mnie pojęcie ogólnikowe). Tak samo subtelna różnica – można być i ćwiczyć zarówno „na” basenie, jak i „w” basenie.
    Bardzo proszę o odniesienie się do wspomnianych terminów.

    • Tomasz Marek

      Szanowna Pani!
      W zakresie terminologii medycznej może zabierze głos p. Pomianek. Ja się nie odważę – brak podstaw merytorycznych. Mogę jedynie wypowiadać się z pozycji ogólnych języka polskiego.
      Sprawa stosowalności przyimków była już tu dyskutowana [link A]. Generalnie można wskazać dwa obozy: jeden upiera się przy konwencji (1), drugi – przy geometrii (2). Prof. Bańko potrafi łączyć różne racje [link B] na zasadzie odczucia językowego; np. twierdzi, że „na sali” znaczy, że sala jest duża, a „w sali” – że mniejsza.
      Jako niemedykowi i w dodatku zwolennikowi geometrii trudno mi wyobrazić sobie chorych „na salach”, ale może w branżowym żargonie da się to przełknąć. Czy zamiast rażącego mnie „Rozmieść chorych na salach” można powiedzieć „Rozmieść chorych po salach”? Ten dylemat zostawię do rozwiązania Pani. Z basenem [link C] nie jest tak źle – jeśli „basen” rozumiemy jako „pływalnię”, przyimek „na” będzie akceptowalny. Zawsze jednak – zwłaszcza, gdy każdemu laikowi basen + medycyna kojarzą się z pojemnikiem na mocz – możliwa jest reakcja prześmiewcza.
      Generalnie Poradnia PWN jest pełna porad w kwestiach „na” versus „w” – w sprawie szczegółów i argumentów odsyłam Panią do niej.

      1) Pod pojęciem konwencji rozumiem to, co znajdzie Pani w słownikach normatywnych i tych, które za takie chcą uchodzić.
      2) Pod pojęciem geometrii rozumiem wyobrażenie sobie fizyczności obiektu i dostosowanie do niej przyimka. Oczywistym przykładem tej zasady jest zestawienie na nasypie wobec w wąwozie. W zakresie niegeometrycznym dominuje przyimek „na”: dlatego pracujemy „na portierni”, że tu portiernia jest stanowiskiem pracy o nieokreślonej lokalizacji, ale porządek robimy „w portierni”, bo tu portiernia jest dokładnie określoną przestrzenią zamkniętą.

    • Tomasz Marek

      Jeszcze uwaga o „na basen” wobec „do basenu” w kontekście artykułu dra (wtedy) Jana Miodka z zeszytu LIX „Języka Polskiego”. Można iść „na basen” lub być „na” basenie w znaczeniu „na zabieg/na zabiegu”, gdy „basen” rozumiemy jako nazwę zabiegu (tak jak idzie się na zastrzyk, na resekcję). W tym rozumieniu jednak nie można „na” basenie powiesić listy pacjentów. Tu więc dr Miodek poparł obóz geometrii.

        • Paweł Pomianek

          Po pierwsze i przede wszystkim dlatego, że tak się utarło, a to jest ostatecznie kluczowe. Po drugie szkoła jednak znacząco różni się od portierni, ponieważ jest osobną całościową jednostką (jak dom, kościół czy urząd). Możemy ruszyć na szkołę, kościół czy urząd, ale będzie to raczej znamionowało natarcie o charakterze siłowym. Oczywiście możemy też pracować na szkole w przypadku prac naprawczych czy budowlanych wykonywanych na dachu. Portiernia jest tylko fragmentem danej jednostki. Zazwyczaj nie ma osobnego dachu 😉

          • uważny

            „Pracować na szkole”? Skąd Pan to wziął? NKJP ma coś w tym kształcie: „idę na szkołę grać w siatkówkę” (z forum internetowego; na pewno niepoprawny skrót myślowy dot. boiska szkolnego), ale jak praca NA to zawsze DACHU SZKOŁY. Wyjaśnia Pan nieprzekonująco. Portiernia często jest osobnym budynkiem i miewa dach. NA dotyczy czegoś niematerialnego, np. organizacji „życie na szkole się nie kończy”, lub zewnętrza „na portierni zawisła tablica pamiątkowa”. W dotyczy wnętrza, stąd „siedział na portierni” oznacza stanowisko pracy, a i to raczej gwarowo i przenośnie („siedział na tym stołku dyrektorskim od lat”), a nie krzesło w pomieszczeniu. BTW – z Miodkiem bym dyskutował: na basenie jak i na portierni można coś powiesić; mają ściany wewnętrzne i zewnętrzne.
            I teraz moja teoria: nie mówi się „pracuję na szkole”, …”na szpitalu”, choć mawia się „pracuję na zakładzie (fuj)”, „…na portierni”, „…na tramwajach (motorniczy)”, „…na warsztacie”, dlatego że „na” pracują ludzie bez wykształcenia, a „w” – wykształceni.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Tak, ma Pan rację! Faktycznie poprawna jest podana przez Pana forma. Bardzo sprytnie wybrnął też Pan z błędnej formy –…

  2. Dzień dobry! Jest taka pamiątkowa tablica na kamieniu o treści "Pamięci Wszystkim Ludziom Stowarzyszenia" - czy to jest poprawny gramatyczny…

  3. Dziękuję za szybką odpowiedź. Tak, też właśnie myślałem o tym fragmencie w partyzanckiej pieśni: "w mgle utonie próżno wzrok".

  4. Generalnie poprawną i skodyfikowaną formą (na zasadzie wyjątku od reguły) jest we mgle. Można o tym przeczytać np. tutaj w…

  5. Stosujemy zwrot "we mgle". Czy poprawna jest oboczność "w mgle"? Może dopuszczalna jest przy zmianie szyku wyrazów w zdaniu, np.:…

  6. Tak. Przyjrzałem się tematowi i myślę, że trudno byłoby znaleźć inne możliwe rozwiązanie. Końcówka tego typu nazwiska w miejscowniku ulega…

  7. Dzień dobry! Czy nazwisko Hogshire odmieni się w miejscowniku jako: Hogshirze? Dzięki piękne za pomoc!

  8. Przepraszam za tak długi czas oczekiwania na odpowiedź. Musiałem to sprawdzić we wszystkich dostępnych źródłach (co jest – wiem –…

Archiwa

listopad 2012
N P W Ś C P S
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930  

Nasze nagrania