Redagowałem niedawno książkę fantasy, w której było kilka wysp. Po sprawdzeniu redakcji znajoma autorka napisała do mnie zaniepokojona:
Czemu Wyspę z Legend piszemy wielkimi literami, a wyspę Windisch małą? Nie ogarniam, bo obie są pełnymi nazwami własnymi [nazwy wysp zostały zmienione].
Choć może się to wydawać dziwne, faktycznie w polszczyźnie określenie wyspa (podobnie jak inne określenia w nazwach geograficznych, np. jezioro, góra) piszemy w niektórych nazwach wielką, a w innych małą literą.
W przykładzie Windisch jest rzeczownikiem w mianowniku, więc według zasad ortograficznych powinniśmy wyraz wyspa pisać małą literą, ponieważ jest określeniem gatunkowym, a nie elementem nazwy. Gdyby nazwa brzmiała Wyspa Windischowa czy nawet Wyspa Windischa, wtedy słowo wyspa byłoby nierozdzielnym elementem nazwy i pisalibyśmy je wielką literą.
Wyspa z Legend musi być zapisana od dużych liter, bo to w całości nazwa własna. Wyspa Legendowa też byłoby dużymi, ale już wyspa Legenda zapisalibyśmy w ten sposób.
W słowniku ortograficznym PWN na stronach PWN pod hasłem wyspa (tutaj) czytamy:
(…) wyspa Bornholm, wyspy Bergamuty (lit.), ale: Wyspa Bożego Narodzenia, Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Południowa, Wyspy Japońskie, Wyspy Cooka
Jak widać, wszystko się zgadza:
wyspa Windisch jak wyspa Bornholm
Wyspa z Legend jak Wyspa Bożego Narodzenia
Dlaczego takie zróżnicowanie? Jak wspomniałem, w pierwszym przypadku wyspa jest określeniem gatunkowym, w drugim – elementem nazwy własnej. Żeby to unaocznić, warto sobie uświadomić, że o wyspie Windisch możemy powiedzieć po prostu: na Windischu. O Wyspie z Legend nie można powiedzieć: na z Legend (chyba że bardzo slangowo, poza regułami językowymi) – konieczne jest użycie też nazwy wyspa, stąd mamy pewność, że jest to element nazwy.
Co ciekawe, choć – jak zasugerowałem – nazwy w formie rzeczownika w mianowniku możemy traktować jako samodzielne od wyspy, gdy używamy ich w przypadkach zależnych z określeniem wyspa, pozostają one nieodmienne: wyspy Windisch, wyspie Windisch itd. Odmienia się tylko wyspa.
– Paweł Pomianek
Przeczytaj wpisy na podobne tematy: