Średnik to nie dwukropek

Wykonując przez lata redakcję książek, natknąłem się kilka razy na dość zaskakujący zwyczaj używania przez niektórych autorów średnika tam, gdzie powinien stać dwukropek. Tymczasem są to znaki o zupełnie różnych funkcjach.

Zdjęcie utworzone przez gpointstudio – pl.freepik.com

Na początek warto zadać pytanie, skąd może brać się mylenie tych znaków. Po pierwsze nie ulega wątpliwości, że są one graficznie podobne. Można by powiedzieć, że średnik(;) to przecinek z kropką nad sobą, a dwukropek(:) to kropka z drugą kropką nad sobą. Istotne może być również to, że znajdują się pod jednym przyciskiem klawiatury, i to średnik jest znakiem podstawowym, wstawianym po samodzielnym przyciśnięciu klawisza, podczas gdy dwukropek dodatkowo potrzebuje przytrzymania klawisza shift.

Przypomnijmy więc pokrótce, czym jest średnik, a czym dwukropek, i zaprezentujmy przykłady pomagające zrozumieć, kiedy możemy ich używać.

Dwukropek to znak służący wyodrębnieniu pewnych fragmentów tekstu. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN wyszczególnia 4 jego funkcje (z których szczególnie ważne są 3):

  1. Zapowiedź wyliczenia szczegółów ujętych wcześniej ogólnie (np. Moje ulubione dyscypliny sportu to: football, biathlon, piłka nożna i narciarstwo klasyczne). Dodać należy, że dwukropka używamy wówczas, gdy wyodrębniamy co najmniej trzy elementy.
  2. Wprowadzenie uzasadnienia czy wyjaśnienia zdania poprzedzającego (np. Zaraz się wkurzę i zrobię tak: wejdę na górę i po prostu się na ciebie rzucę).
  3. Wprowadzenie przytoczenia (np. Pomyślałem: To niemożliwe!).
  4. Wprowadzenie terminu, który objaśniamy w dalszej części tekstu – przy czym w tej funkcji dwukropka używamy rzadko, stosując raczej cudzysłów lub kursywę.

We wszystkich tych funkcjach używamy dwukropka i nie wolno wymiennie wstawiać znaku średnika!

Średnik to znak rozdzielający słabszy niż kropka, a mocniejszy niż przecinek. W jego przypadku również możemy wskazać dwie funkcje użycia.

  1. Używamy go wówczas, gdy dwa zazwyczaj równorzędne składniowo fragmenty chcemy oddzielić wyraźniej niż przecinkiem, ale nie pasują nam one jeszcze jako dwa całkiem osobne zdania. Jak nietrudno się domyślić, użycie średnika jest tu zazwyczaj decyzją autora tekstu i pomaga wyrazić jego intencję.

Przykład

Możemy napisać: Byliśmy tego dnia na polowaniu; pogoda w końcu dopisała, lecz także: Byliśmy tego dnia na polowaniu. Pogoda w końcu dopisała.

Jak nietrudno zauważyć, różnica jest kosmetyczna, ale jednak zauważalna. Zmiana znaku interpunkcyjnego sprawia, że w pierwszym przypadku przerwa oddechowa przy głośnej lekturze jest nieco krótsza, a w drugim – dłuższa. Poza tym występuje tutaj też subtelna różnica znaczeniowa. O ile w wersji pierwszej nie mamy wątpliwości, że opowiadający i jego kompani wybrali się na polowanie, ponieważ pogoda w końcu dopisała, o tyle w drugiej otrzymujemy po prostu dwie osobne informacje: bohaterowie wybrali się na polowanie i cieszą się, bo pogoda akurat wreszcie dopisała.


2. Średnika używamy również w dłuższych wyliczeniach, które w ramach poszczególnych punktów zawierają przecinki.


Przykład

W pierwszym przypadku dla wyodrębnienia należy użyć przecinków:

Z artykułu dowiesz się:

  • jak poprawnie używać dwukropka,
  • kiedy możesz użyć średnika,
  • jakie średnik i dwukropek mogą pełnić funkcje.

Gdy jednak poszczególne punkty są rozbudowane i zawierają przecinki, na końcu każdego z nich postawimy średnik:

Z artykułu dowiesz się:

  • jak poprawnie używać dwukropka, np. w wyliczeniach;
  • kiedy możesz użyć średnika, a kiedy lepiej postawić kropkę;
  • jakie średnik i dwukropek mogą pełnić funkcje.

– Paweł Pomianek

Przeczytaj wpisy na podobne tematy:

Czy wykrzyknik zastępuje przecinek? Zbieg znaków interpunkcyjnych

Jakie znaki mogą stać na końcu akapitu? O emotikonach

Kto ustala znaczenie znaków graficznych


3 odpowiedzi do „Średnik to nie dwukropek”

  1. xpil

    Nie pamiętam już gdzie wyczytałem tę informację, ale średnik jest najrzadziej używanym znakiem przestankowym. I znów, nie pamiętam teraz: w języku polskim czy angielskim.

    Wygląda na to, że w ogóle mało co pamiętam 🙂

    • Paweł Pomianek

      W polskim jest bardzo rzadko używany. W przytaczanym w artykule NSPP PWN czytamy:

      Średnik jest znakiem interpunkcyjnym używanym stosunkowo rzadko w polskich tekstach.

      Może kiedyś przygotuję osobny tekst o średniku, w którym opiszę więcej. Wyżej umieściłem w zasadzie tylko to, co potrzebne, by sensownie go używać i nie mylić z dwukropkiem.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

styczeń 2022
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania