Przy tworzeniu ciekawostek ponownie skorzystałem z inspiracji wydanej przez PWN książki Ucha, fochy, tarapaty Agaty Hąci (1, 3, 4) oraz publikacji właściciela eKorekta24.pl Łukasza Mackiewicza, pt. 497 błędów (2), (oprac. ciekawostek: Paweł Pomianek).
1.
Czy wiesz, że…
choć rzeczownik opus jest zakończony na „s”, co sugerowałoby, że jest rodzaju męskiego, w rzeczywistości – podobnie jak w łacinie, z której został zapożyczony – ma rodzaj nijaki? Dlatego powiemy i napiszemy to opus, a nie *ten opus. To jednak nie koniec wyjątkowości tego wyrazu. Będąc rodzaju nijakiego, w odmianie zachowuje się on bowiem jak rzeczownik rodzaju… męskiego. Odmieniamy go więc tak jak np. rzeczownik rebus: opusu, opusowi, z opusem.
2.
Czy wiesz, że…
liczebniki nieokreślone moc, gros i szereg, które w swej pierwotnej funkcji były rzeczownikami, wymagają czasownika w rodzaju nijakim? Jest tak pomimo tego, że moc jest rodzaju żeńskiego a szereg – męskiego. Rzeczowniki te uległy procesowi numeralizacji (uliczebnikowienia), znacząc w tej wtórnej funkcji tyle co 'duża ilość czegoś'. Dlatego też mają również wymagania gramatyczne charakterystyczne dla liczebników. Istnieją oczywiście również konteksty, w których wyrazy te występują w funkcji rzeczowników – wtedy rodzaj orzeczenia jest zgodny z ich rodzajem (np. pierwszy szereg wroga padł [nie *padło] po pierwszej salwie).
3.
Czy wiesz, że…
ucha są w kłódkach, torbach, siatkach, dzbanach, igłach, czyli wszystkich rzeczach z częściami w kształcie łuku, prostokąta lub pętli (zwykle będących uchwytami)? Natomiast czapka z klapkami opuszczanymi po bokach ma już uszy – być może dlatego, że stykają się one z ludzkimi uszami.
4.
Czy wiesz, że…
piszemy wziąć a nie *wziąść, ponieważ wyraz ten pochodzi od jąć? Podobnie jak: odjąć, przejąć, podjąć, nająć czy zdjąć.
Autorami tekstów na stronie są 