Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (38)

Oto kolejna porcja ciekawostek. Październikowe, podobnie jak poprzednie, opracował Tomasz Marek.

Andrey-Kiselev-Photoxpress-2881180
Zaleca się pisać p.o. dyrektor, a formę p.o. dyrektora uważa się za potoczną. / Zdjęcie: Andrey Kiselev, Photoxpress

1.
Czy wiesz, że…

rzeczowniki glanc oraz glans istnieją równolegle i znaczą to samo: połysk? Zatem buty można i glancować, i glansować, choć niektóre słowniki sprzeciwiają się tej pierwszej formie – prof. Bańko nazywa to „zaleceniem” w odróżnieniu od normy językowej, która tego nie zabrania.
http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/glansowac-glancowac;679.html

2.
Czy wiesz, że…

przecinek między z tym a że można postawić, jeśli na słowo tym pada wyraźny akcent? Gdy jednak z tym zajmuje pozycję inicjalną (np. w wypowiedzeniu „Rozwiążę dziś ten problem. Z tym że mogę nie zdążyć przed południem”), taki akcent byłby nienaturalny.
http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/z-tym-ze;10192.html

3.
Czy wiesz, że…

nacisk w znaczeniu wyróżnienie, podkreślenie czegoś można kłaść albo położyć na coś, a sformułowanie kłaść, położyć nacisk na *czymś jest błędem?
http://portalwiedzy.onet.pl/140801,,,,nacisk_klasc_polozyc_nacisk_na_cos_klasc_polozyc_nacisk_na_czyms,haslo.html

4.
Czy wiesz, że…

wbrew odruchowi językowemu, skłaniającemu nas do stosowania nazwy stanowiska w dopełniaczu, jeśli przed nią znajduje się p.o. (=pełniący obowiązki), wciąż zaleca się stosowanie nazwy stanowiska w mianowniku? Tak więc, zaleca się pisać p.o. dyrektor, a formę p.o. dyrektora uważa się za potoczną. Ponieważ obserwuje się przewagę stosowania formy odmienianej, wśród językoznawców istnieje dyskusja co do dalszych losów normy w tej sprawie.
http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/b-p-b-o-dyrektor;6590.html
http://obcyjezykpolski.pl/p-o-dyrektor-i-potocznie-p-o-dyrektora/

5.
Czy wiesz, że…

rosyjskie patronimiki żeńskie typu [Maria] Siemionowna, [Maria] Pawłowna – w dopełniaczu brzmią [Marii] Pawłowny, [Marii] Siemionowny, a nie *Pawłownej, *Siemionownej? Podobnie w celowniku i miejscowniku: Pawłownie, Siemionownie. Oznacza to, że patronimik (np. [Maria] Pawłowna) nie jest traktowany jak przymiotnik (czyli nie odpowiada na pytanie: czyja Maria), a jak rzeczownik w mianowniku. Występuje tu podobieństwo do odmiany polskich nazwisk w tradycyjnej, panieńskiej wersji: Ordonówna, Iłłakowiczówna.


5 odpowiedzi do „Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (38)”

  1. xpil

    Ad. 2: czy ta sama zasada dotyczy wyrażenia „tyle że”? Mogę napisać:

    Ten film jest fajny. Tyle że po niemiecku.

    Czy w powyższym przykładzie przed „że” powinien być przecinek, czy raczej nie?

    • Paweł Pomianek

      Tak, myślę, że można podciągnąć tę zasadę również pod ten wyraz. Przy czym ja bym dodał, że aby postawić przecinek między tyle a że to już naprawdę trzeba by mieć dobry powód. Przecinka nie stawiamy w zwrotach typu: mimo że, tylko że, zwłaszcza że.

    • Tomasz Marek

      Zalecenie prof. Bańko (bo na nich oparłem tekst ciekawostki nr 2) zakładają jego wyobrażenia o nienaturalności położenia akcentu ZDANIOWEGO na wyrażeniach typu: „TYLE(,) że…”, „ZWŁASZCZA(,) że…” w przypadkach, o których mówi reguła 90.B.2. Moim zdaniem nie można czynić z tego bezwzględnej reguły; łatwo mogę wyobrazić sobie wypowiedzenia, w których ten akcent jednak pada. Zwłaszcza w pozycji inicjalnej. Nie należy ograniczać autorowi możliwości narzucania akcentu zdaniowego, z tym że (!) musi on interpunkcję stosować odpowiedzialnie.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Najnowsze komentarze

  1. Myślę, że tak. Oczywiście wówczas nie jest to poprawne. Rozumiem, że może to być też rodzaj jakiejś zabawy słownej. A…

  2. Pytałem bo miałem wątpliwości, gdyż w tłumaczeniach z literatury francuskiej (nie pamiętam autora), były dialogi z użyciem zwrotu jak w…

  3. Pierwsze jest w ogóle niepoprawne, w takim kontekście nie można użyć zaimka. Drugie jest jak najbardziej w porządku, bardzo grzeczne.…

  4. 1. Proszę pani, czy mogę ją prosić........ 2. Proszę pani, czy mogę panią prosić..... Które zdanie w bezpośredniej rozmowie jest…

  5. Nie mam przekonania do skróconych zapisów: 1977–78, wolę pełne: 1977–1978 (choć najistotniejsza w tym względzie jest konsekwencja na kartach całego…

  6. Dziękuję za odpowiedź. W tym samym tekście, w jednym akapicie jest kilka zapisów okresów pracy, przykładowo (1977–78). Czy jeżeli w…

  7. Myślę, że jeśli pojawiają się przerwy między zapisem miesiąca i roku (a faktycznie muszą się pojawić), to tym bardziej powinniśmy…

  8. Dzień dobry, czy zapis okresu czasu w przedstawionej formie (IX 1923–VIII 1930) jest poprawny? W którym miejscu powinny być przerwy…

  9. Bardzo dziękuję, teraz wszystko jasne! :) Pozdrawiam serdecznie

  10. Dzień dobry. Niestety pierwsza ze wskazanych konstrukcji jest wadliwa. W przypadku spójników skorelowanych, jak mówi prof. Mirosław Bańko w Małym…

  11. Jeśli siglum jest pod spodem i ma charakter podpisu, to może być w ten sposób. Generalnie tego pierwszego zapisu użyjemy…

  12. Dziękuję a czy moze być takze taki zapis i czy jest prawidłowy „Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem. Kto we mnie…

Archiwa

październik 2016
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania