• Mgnienie oka i okamgnienie

    Dwa podobne wyrazy o dokładnie takim samy znaczeniu, a jednak pisownia inna. Dziś nie tylko stwierdzamy fakt, ale podejmujemy próbę odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak jest? Rzecz jasna konstrukcję – nazwijmy to – naturalną posiada zapis pierwszy, czyli mgnienie oka (bo są to dwa osobne wyrazy). Z kolei ten drugi wyraz jest zrostem – historycznym złączeniem dwóch wyrazów, które zleksykalizowały […]

  • Prezydent Krakowa czy prezydent Krakowa? Nazwy stanowisk

    Kwestia wyboru wielkiej lub małej litery w zapisach nazw urzędów i stanowisk nastręcza sporo trudności. W gruncie rzeczy mamy tutaj jednak do czynienia z dość dużą fakultatywnością czy dowolnością. Trzeba tylko z niej mądrze korzystać. Oto kilka podstawowych zasad, którymi warto się kierować: nazwy stanowisk, funkcji, tytułów piszemy zasadniczo małymi literami (np. minister spraw wewnętrznych); kiedy odnosimy je do konkretnej […]

  • Percepować czy percypować?

    Choć poprawna jest tylko jedna z podanych form, ta błędna jest używana bardzo często, co można sprawdzić, wpisując ją w wyszukiwarkę. Formą poprawną jest oczywiście wyłącznie bezokolicznik percypować. Wyraz ten oznacza postrzeganie, uświadamianie sobie przedmiotu czy zjawiska, rozumienie go. Skąd bierze się powszechne używanie błędnej formy percepować? Po prostu bardzo podobny rzeczownik percepcja, ma nieco inny rdzeń od formy czasownikowej […]

  • Przyimki do i na

    Przyimki do i na są nieodmiennymi częściami mowy i występują tylko w połączeniu z rzeczownikiem lub wyrazem o podobnej funkcji. Rządzą one odpowiednimi przypadkami. Przyimek do łączy się z dopełniaczem i wyraża ruch w kierunku jakiegoś miejsca, zwłaszcza ruch zmierzający do wnętrza czegoś, np. Wsiąść do samochodu, do tramwaju (nie: w samochód, w tramwaj). W wyrażeniach takich przyimka do używamy […]

  • Dlaczego na Ukrainę i na Węgry, ale do Włoch i do Francji?

    Kilka dni temu Ania zadała nam następujące pytanie: Skąd formy ‘Jedziemy na Ukrainę/ na Litwę/ na Węgry”, a „Jedziemy do Niemiec, do Francji, do Włoch?” Czy pierwsze formy są w ogóle poprawne? Dlaczego w przypadku niektórych państw i miejsc używamy słówka na, a w innych do? Na początek krótka odpowiedź na pytanie, czy formy na Ukrainę, na Litwę, na Węgry […]

  • M. Kubicz: Jak powtórzyć materiał? Jak zwalczyć stres?

    Dziś ostatnia część naszego pierwszego cyklu maturalnego, który poprowadziła Małgorzata Kubicz. Maturzystów zachęcamy do korzystania ze wszystkich wpisów. A Małgosi dziękujemy za rzeczowe teksty i wiele cennych porad. Mamy nadzieję, że przydadzą się maturzystom nie tylko w tym roku, ale i w kolejnych. No cóż, do matury został już ledwie tydzień. Czas leci nieubłaganie, lecz nieuniknionego nie unikniemy. Matura to […]

  • Krzyż w kulturze narodowej i religijnej

    Jesteśmy w czasie, w którym większość Polaków więcej rozmyśla o istocie swojej religijności, a przede wszystkim odwołuje się do znaczenia i symboliki krzyża. Dlatego poniżej zamieszczam krótki tekst z pogranicza językoznawstwa i zakorzenionej w kulturze religijności. Jest to fragment artykułu Witaj, Krzyżu – Ave Crux*, którego autorem jest prof. Kazimierz Ożóg**. Już w X w. na samym początku polskiego chrześcijaństwa […]

  • Ha ha czy cha cha, czyli o wyrazach dźwiękonaśladowczych

    Czasami ktoś zastanawia się, czy oddając brzmienie śmiechu, należy napisać cha cha czy może ha ha lub może jeszcze jakoś inaczej. A dźwięk dzwonka telefonu to dryn czy może dryń? Otóż okazuje się, że w kwestii wyrazów dźwiękonaśladowczych istnieje tylko jedna zasada, którą w poradniku językowym PWN Piszemy poprawnie następująco formułuje prof. Mirosław Bańko:

  • Jak NIE należy pisać informacji prasowej

    Prezentujemy krótką notkę, która ukazała się jako… informacja prasowa. Piszę o tym z zażenowaniem, bo… chyba uczniowie szkół średnich (jeśli nie młodsi) są w stanie pisać bardziej poprawnie. Warto jednak przejrzeć ten tekst oraz komentarz zamieszczony poniżej nie tylko dlatego, że można się przy tym dobrze bawić, ale także dlatego, że Piotr Durak wskazuje bardzo szczegółowo błędy zawarte w tekście. […]

  • Przecinek przed czy

    U osób, które starają się świadomie używać języka, często spotykam się z poglądem, że przed czy nie stawia się przecinka. Chcę dziś zdementować te pogłoski. Istnieje tylko jeden przypadek, gdy przed czy przecinka nie stawiamy. Podajmy kilka przykładów zdań z użyciem czy: 1. Tamte zasłony były w kolorze brązowym czy pomarańczowym – trudno mi dokładnie określić. 2. Czy czerwone, czy […]

  • Żuraw oraz żóraw i inne dylematy z historii języka

    Kilka dni temu na naszej stronie zostało zadane następujące pytanie: Witam serdecznie! Mam dylemat językowy, którego rozwiązania próżno szukać w dzisiejszych słownikach. W końcówce lat sześćdziesiątych byłam uczennicą szkoły podstawowej i pamiętam, że uczono mnie wówczas o dwóch żurawiach. Ptaki- to żurawie, natomiast skrzypiący przy studni- to żóraw. Wydaje mi się też, iż wtedy był jeden łabądź a dopiero śpiew […]

  • Uczniowie za mało czytają i za mało piszą tekstów własnych. Wywiad

    Z Anną Sitko-Ciupak, nauczycielką języka polskiego w Zespole Szkół nr 2 w Rzeszowie na temat językowej świadomości uczniów rozmawia Małgorzata Kubicz. Małgorzata Kubicz: Jaką uczniowie posiadają świadomość językową, czy przykładają się do tego, jak mówią w różnych sytuacjach językowych, w zależności od tego, z kim rozmawiają? Anna Sitko-Ciupak: Poprawność językowa wypowiedzi uczniowskich zależy przede wszystkim od tego, czy wypowiadają się […]

  • Zapomniałem oddać ci kolczyków/kolczyki

    Niedawno jedna z bliskich osób dała mi do rozstrzygnięcia szalenie interesujący dylemat językowy. Czy poprawne jest zdanie: Zapomniałem oddać ci kolczyków czy raczej Zapomniałem oddać ci kolczyki? Być może komuś wyda się, że jest to rzecz bardzo łatwa do rozstrzygnięcia i już intuicyjnie potrafi wskazać, która forma jest poprawna, ale mimo wszystko uważam to za problem bardzo interesujący, bo dotyczący […]

  • Nie niedbały, nie-niedbały czy nieniedbały?

    Otrzymaliśmy dzisiaj następujący list z zapytaniem: Szanowni Państwo, miałam dziś przyjemność odwiedzić Państwa witrynę internetową. Poszukuję odpowiedzi na pytanie: jak zapisać partykułę „nie” z przymiotnikiem, który już jest zaprzeczony? Podaję cytat, którego dotyczy pytanie: „Dzielny mężczyzna mówi szczerze i otwarcie, zachowanie się jego jest niewymuszone, ale też i nie/niedbałe”. (zapisałam z ukośnikiem, bo nie wiem, jak powinno być to zapisane; […]

  • Związek rządu. Związek przynależności

    O związkach zgody możesz przeczytać tutaj. Poniżej zamieszczamy informacje na temat związków rządu i związków przynależności. Związki rządu Są to takie konstrukcje, w których wyraz określany narzuca formę gramatyczną przypadka lub bezokolicznika wyrazowi określającemu, np. słucham muzyki, rządzę drużyną, sprzeciwiam się niesprawiedliwości.

  • Co sądzicie o formie „do niepokonania”?

    Wywiad i obserwacja napotykały często na trudności do niepokonania. Jeden z naszych Czytelników zapytał, co sądzimy na temat zwrotu do niepokonania. Zdanie, które zacytowałem, pochodzi z książki z 1923 roku (którą podsunął nam Pytający). Forma więc wydaje się być archaiczna.

  • Pierwszego lutego czy pierwszy lutego?

    Otrzymałem dzisiaj następujący list z zapytaniem: Witam Pana: Mam pytanie odnośnie dat. Czy poprawna data to: pierwszego lutego czy pierwszy lutego? czy zależy to od kontekstu np. Dziś jest + mianownik: pierwszy + dopełniacz: lutego urodziłam się + dopełniacz: pierwszego lutego Nie wiem, która forma jest prawidłowa. dziękuje z góry [dane osobowe do wiadomości redakcji]

  • Związki zgody

    Są to takie związki wyrazowe, w których składniki podrzędne (określające) muszą się upodobnić do nadrzędnych (określanych) pod względem wszystkich cech gramatycznych. To, ile jest tych cech i jakie to są cechy, zależy od tego, do jakich części mowy należą poszczególne składniki związku oraz od konkretnych właściwości gramatycznych każdego z nich.

  • Wielki Post czy wielki post?

    To tylko pozornie oczywiste pytanie, choć my – katolicy przyzwyczailiśmy się do zapisu Wielki Post tak bardzo, że inny wydaje nam się niedopuszczalny. Przy okazji odpowiemy sobie również na pytanie dotyczące stricte dnia dzisiejszego: Środa Popielcowa czy środa popielcowa? Na początek krótko napiszę, kto takie kwestie rozstrzyga. Otóż istnieje specjalna Komisja Języka Religijnego Rady Języka Polskiego. I właśnie ta komisja, […]

  • „Tą samą” czy „tę samą”?

    O ile najczęściej nie mamy problemu z zapisem takich form jak tę książkę, o tyle gdy między formą biernika od wyrazu ten, ta stoi wyraz kończący się na -ą, zaczynają się dylematy. Spotykam się czasem z poglądem, że wybór formy tę lub tą zależy od wyrazu stojącego po niej, czyli jedyną poprawną formą byłoby tą samą. Ale nie jest to […]


Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

Archiwa

marzec 2024
N P W Ś C P S
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31  

Nasze nagrania