Baza informacji

• 16 czerwca 2020

  Typy odmiany nazwisk zakończonych na -o

  Prosty schemat tego, jak w liczbie pojedynczej odmieniają się nazwiska męskie zakończone na -o.

• 24 października 2018

  Czcionka, font, glif, ligatura

  Dla kogoś piszącego opowieści pióro i długopis odchodzą dziś w niebyt. Współcześni autorzy używają klawiatury i programów komputerowych zwanych edytorami tekstu. Pomogą one w ortografii, ale w zamian wymagają od nas wiedzy i umiejętności, których nie żądano od ludzi pióra jeszcze pół wieku temu. Czym się różni praca autora dawnego od współczesnego? Kiedyś stawialiśmy piórem na papierze znaki pisarskie, dziś […]

• 15 września 2018

  Zbieg znaków interpunkcyjnych

  W poniższym artykule staram się zmierzyć z nie do końca znaną sprawą zbiegu znaków interpunkcyjnych. Informacje na ten temat są rozproszone i czasem sprzeczne, stąd błędy w tej materii przydarzają się nawet doświadczonym polonistom i redaktorom. Ta publikacja to prawdopodobnie pierwsza w internecie próba zebrania wszystkich obowiązujących w tej kwestii zasad i zaleceń. W niżej prezentowanym tekście ukośnik {/} pełni […]

• 25 czerwca 2018

  Odmiana nazwisk (i niektórych imion) męskich zakończonych na -o

  Z odmianą męskich nazwisk zakończonych na -o bywają stałe problemy, o czym świadczy fakt, że wiele osób w tekstach lub mowie po prostu pozostawia je nieodmienione. Oto typy odmian nazwisk, imion, pseudonimów męskich zakończonych na -o z podziałem na te pochodzenia słowiańskiego i z innych języków. Nazwiska słowiańskie zakończone na -o mają dwa typy odmiany: 1) Jeżeli przed końcowym -o […]

• 25 kwietnia 2018

  Kłopoty z około

  W dyskusji na temat tekstu Błędy wskazywane w dawniejszych i współczesnych opracowaniach poprawnościowych okazało się, że około to bardzo kłopotliwy wyraz. Wydaje się, że pierwszy zauważył to prof. Bańko [bań1], ale kłopoty nie zrodziły się same – zainicjowały je swymi błędnymi [jag1] [bań1] [bań2] [kdm] uwagami SPP, NSPP i WSPP. Ten artykuł ma ambicję problemy z około zaprezentować przekrojowo. Pierwszy […]

• 23 października 2017

  Czasowniki modalne w orzeczeniach złożonych

  Modalność jako pojęcie ogólne Modalność w filozofii to kategoria tradycyjnej ontologii (filozofia bytu), oznaczająca sposób istnienia rzeczy lub zachodzenia zjawisk [1]. Sposobów tych (w uproszczeniu) jest pięć: rzeczywistość (oznajmiamy: wydarzenie zaszło [zajdzie, zachodzi – czas nie ma tu znaczenia]) możliwość (oznajmiamy: wydarzenie może zajść [czas jw.]) niemożliwość (jw., ale negacja) konieczność (oznajmiamy: wydarzenie musi zajść [czas jw.]) przypadkowość (przypadkowość jest […]

• 22 maja 2017

  Czasownik modalny. Orzeczenie modalne

  O czasownikach modalnych często słyszymy, ucząc się języków obcych. Oczywistością (czy na pewno?) jest, że występują one także w polszczyźnie. Czasownik modalny to taki, który – jak czytamy w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN – wyraża subiektywny stosunek mówiącego do treści własnej wypowiedzi lub – możemy uzupełnić – do danej czynności: wykonywanej lub takiej, która jest zaplanowana. Cechą tej grupy […]

• 17 listopada 2015

  -wstwo i -stwo – kiedy jedno, kiedy drugie

  Zasada dotycząca tego, które rzeczowniki kończą się na -wstwo, brzmi prosto. Gorzej z jej zastosowaniem w konkretnych przypadkach. Na -wstwo kończą się rzeczowniki, które pochodzą od czasowników lub rzeczowników mających w zakończeniu literę w; nie te, które pochodzą od przymiotników zakończonych na -wy. Np. napiszemy szewstwo, bo pochodzi od rzeczownika szewc; zawodowstwo, bo pochodzi od zawodowca; ale lenistwo (nie leniwstwo), […]

• 25 sierpnia 2015

  W – we, z – ze, bez – beze, nad – nade

  Przyimki zakończone spółgłoską występują w większości również w postaci rozszerzonej o końcową samogłoskę e: w – we, z – ze, od – ode, bez – beze, nad – nade, przez – przeze itd. Warto uporządkować, kiedy występują postacie o zakończeniu -e. Pojawiają się one regularnie przed formami zaimka ja: ze mną, ode mnie, przeze mnie itd. Przyimek we stoi przed […]

• 17 stycznia 2014

  Cudzysłowy

  Do tego znaku interpunkcyjnego jesteśmy przyzwyczajeni tak bardzo, że nawet w wypowiedziach ustnych podkreślamy gestem jego obecność. Mowa oczywiście o cudzysłowie. Warto wyjaśnić podstawowe zasady stosowania cudzysłowów, żeby ich użycie nie okazało się w praktyce raczej nadużyciem z naszej strony. Cudzysłów jest znakiem interpunkcyjnym, który przede wszystkim ma charakter wyodrębniający. Zazwyczaj nie mamy problemu z użyciem cudzysłowu w jego podstawowej […]

• 25 września 2013

  Pisownia nazw marek i artykułów przemysłowych

  Pewne wątpliwości wśród czytelników wzbudził ostatnio przepis dotyczący pisowni wielką lub małą literą wyrazów takich jak „MERCEDES” czy „PAMPERS”, czyli nazw marek i produktów przemysłowych. Wiele informacji pojawiło się już w naszych komentarzach. Tym bardziej jednak warto zebrać je w całość i podjąć próbę ich usystematyzowania. Na początek przypomnijmy regułę ortograficzną, która mówi, że nazwy różnego rodzaju wytworów przemysłowych używane […]

• 28 lipca 2013

  Związki frazeologiczne. Wyrażenie, zwrot i fraza

  Frazeologizmy (związki frazeologiczne) to utarte w języku połączenia wyrazowe odtwarzane w całości. Od zwykłych połączeń słownych różnią się przede wszystkim tym, że ich znaczenie nie jest sumą znaczeń słów, z których dany związek się składa. Można powiedzieć, że związek frazeologiczny posiada cztery główne cechy, a są to: Nieciągłość składu polegająca na tym, że we frazeologizmie przynajmniej jeden z jego elementów […]

• 22 maja 2013

  Wywiad w prasie i internecie. Jak składać

  Wywiad jest wyjątkową formą przytaczania wypowiedzi ustnych i jednym z popularniejszych gatunków prasowych. Jednak nawet najlepszy wywiad straci na wartości, jeśli będzie nieczytelny dla odbiorcy. I właśnie temu – komunikatywności – podporządkowane są zasady składania wywiadów. Oto kilka podstawowych reguł. Nadrzędną zasadą jest oczywiście wyraźne oddzielenie wypowiedzi osoby przeprowadzającej wywiad od wypowiedzi danego rozmówcy. Najpopularniejszym sposobem jest wykorzystanie pisma półgrubego […]

• 31 stycznia 2013

  Morfem. Jego rodzaje i połączenia

  Morfem jest najmniejszą cząstką systemu językowego, która niesie ze sobą pewną określoną treść. Wyróżniamy trzy rodzaje morfemów: leksykalne – tworzą trzon wyrazu, dominują znaczeniowo w danym leksemie (wyrazie); przykłady: piramid-, rusz-, biał-, nawet; słowotwórcze – odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu; np. -ik, -ek, za-, -owiec; fleksyjne – […]

• 22 grudnia 2012

  Porównania paralelne

  Na specjalne życzenie p. Piotra poszerzamy naszą Bazę informacji o artykuł na temat porównań paralelnych. Porównania paralelne są jednym z rodzajów wyrażeń porównawczych. Cechą charakterystyczną tej konstrukcji jest to, że w jej strukturze zawarta jest paralela (równoległość) zachodząca pomiędzy częściami zdania za sprawą użycia konkretnych wyrazów (spójników), jak na przykład: tak…, jak; taki…, jaki; równie…, jak; zarówno…, jak i; tyle…, […]

• 25 marca 2012

  O zdaniach podrzędnie złożonych

  Autor: Katarzyna Olszewska Było o zdaniach współrzędnie złożonych, ale warto przypomnieć także o tych złożonych podrzędnie, gdyż są one elementem wypowiedzeń wielokrotnie złożonych. W wypowiedzeniu podrzędnie złożonym zdanie podrzędne zwykle zastępuje (lub uzupełnia) jakąś niewyrażoną część zdania nadrzędnego (podmiot, przydawkę, dopełnienie lub okolicznik). I tak jak przy zdaniach współrzędnie złożonych należy dokonać ich analizy (zasady analizy znajdziemy w artykule dotyczącym […]

• 15 lutego 2012

  O zdaniach współrzędnie złożonych

  Istnieją w języku polskim konstrukcje składniowe zbudowane z wielu wypowiedzeń składowych. Tworzy się je wtedy, gdy ktoś chce wyrazić kilka myśli w jednym zdaniu. Takie wypowiedzenie, które składa się z co najmniej trzech zdań składowych, nazywa się wypowiedzeniem wielokrotnie złożonym. Wyróżniamy w nim wypowiedzenie główne oraz poboczne, które łączą się w stosunku współrzędnym lub podrzędnym. Do wypowiedzeń składowych zaliczyć trzeba […]

• 1 września 2011

  Jak pisać dialogi? Praktyczne porady

  Praca nad redakcją książek podsunęła mi pomysł na tekst, który może się bardzo przydać osobom chcącym pisać i wydawać to, co napiszą. Chciałbym, korzystając ze znakomitego poradnika „Edycja tekstów” Adama Wolańskiego, podać dziesięć cennych rad, które dotyczyć będą technicznej strony tworzenia dialogów. 1. Wypowiedzi dialogowe każdego bohatera zaczynać się powinny od nowego wiersza z wcięciem akapitowym i z tzw. pauzą […]

• 17 sierpnia 2011

  Pleonazm i tautologia w języku polskim

  W języku polskim zachodzą pewne specyficzne zjawiska. Mają one swoje konkretne nazwy i rządzą się swoistymi zasadami. Do tych zjawisk zaliczamy pleonazmy i tautologie. Pleonazm z greckiego oznacza nadmiar. Jest to niepoprawne wyrażenie, w którym jeden z jego składników podrzędnych gramatycznie powtarza niepotrzebnie część treści wyrazu nadrzędnego, np.: nadal kontynuować, potencjalne możliwości, przychylna aprobata, cofnąć się do tyłu.

• 1 maja 2011

  Przyimki do i na

  Przyimki do i na są nieodmiennymi częściami mowy i występują tylko w połączeniu z rzeczownikiem lub wyrazem o podobnej funkcji. Rządzą one odpowiednimi przypadkami. Przyimek do łączy się z dopełniaczem i wyraża ruch w kierunku jakiegoś miejsca, zwłaszcza ruch zmierzający do wnętrza czegoś, np. Wsiąść do samochodu, do tramwaju (nie: w samochód, w tramwaj). W wyrażeniach takich przyimka do używamy […]