Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (77)

Poza pierwszą ciekawostką, w przypadku której inspiracją dla jej przywołania były moje ostatnie prace redakcyjne, wszystkie pozostałe zaczerpnąłem z książki Agaty Hąci Ucha, fochy, tarapaty (w nawiasach podaję odpowiednie numery stron).

Autor: Rasbak – Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

1.

Czy wiesz, że…

dopełniacz od wyrazu cukinia to cukinii? Przynajmniej w świetle obecnych reguł ortograficznych. W tych wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńja], piszemy w dopełniaczu -nii. Pytanie tylko, kto dziś faktycznie wymawia wyraz cukinia w podany sposób.

Źródło: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Cukinia-cukinii-ale-dynia-dyni;17955.html

2.

Czy wiesz, że…

stroić fochy znaczy 'grymasić, kaprysić, droczyć się’, podczas gdy strzelić focha to 'obrazić się’? Choć więc ten drugi, nowszy frazeologizm nawiązuje do starszego, niesie równocześnie nieco inne znaczenie (s. 257–259).

3.

Czy wiesz, że…

wyraz amator ma cztery znaczenia? To:

  1. ten, kto robi coś dla przyjemności, nie traktując tego jako źródło zarobku;
  2. ten, kto coś bardzo lubi;
  3. ten, kto robi coś bez fachowego przygotowania;
  4. ten, kto jest chętny do nabycia czegoś.

(Ucha…, s. 270, por. Słownik języka polskiego PWN: https://sjp.pwn.pl/sjp/amator;2439841.html)

4.

Czy wiesz, że…

wszystkie poniższe określenia są kwalifikowane przez językoznawców jako kalki językowe i przynajmniej część normatywistów uznaje je za problematyczne? W tabelce dane określenie, język z jakiego pochodzi oraz zwrot, jakim radzi się go zastępować:

wybrać kimś (np. prezesem) ros. wybrać na kogoś (np. na prezesa)
robić coś kilka razy pod rząd ros. robić coś kilka razy z rzędu
coś wydaje się być jakieś ang. coś wydaje się jakieś
rozumieć coś pod czymś niem. rozumieć coś przez coś
tu leży (jest) pies pogrzebany niem. tu tkwi sedno sprawy
w pierwszym rzędzie niem. przede wszystkim
od przypadku do przypadku niem. od czasu do czasu

Dr Agata Hącia wyjaśnia (Ucha…, s. 213): „Normatywiści radzą więc przy kalkach językowych: jeśli masz tradycyjną konstrukcję do wyrażenia jakiejś treści, dbaj o nią i ją stosuj. (…) Ale jeśli zapożyczone rozwiązanie gramatyczne odświeży albo wzbogaci znaczeniowo twoją wypowiedź, jeśli kalka da ci coś więcej niż konstrukcja tradycyjna, wypełni jakąś lukę w języku – może warto rozważyć zaakceptowanie tej pożyczki”.

Wybór i przygotowanie: Paweł Pomianek


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

listopad 2020
N P W Ś C P S
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
2930  

Nasze nagrania