Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (75)

Już po raz 75. publikujemy nasze ciekawostki, więc ponownie (zob. 50. ciekawostki) obchodzimy mały jubileusz. Inspiracją do napisania poniższych króciaków były pytania Czytelników oraz fragmenty redagowanych ostatnio książek. Czwartą ciekawostkę zaczerpnąłem z książki Agaty Hąci Ucha, fochy, tarapaty.

Jemy tort lub nie zjadamy tortu. Forma torta jest bezdyskusyjnie poza normą językową. / Zdjęcie: archiwum własne

1.

Czy wiesz, że…

poprawnie po polsku napiszemy ponadczterdziestoipółprocentowy? Wyrazy z przedrostkami piszemy łącznie, a przymiotniki składające się z połączenia kilku rzeczowników również stanowią zazwyczaj jeden wyraz.

2.

Czy wiesz, że…

wbrew pozorom cię i ciebie nie można używać zamiennie? W pozycji nieakcentowanej zawsze piszemy cię. Podobnie jest z tobie  i ci. Nie jest więc tak – jak sądzą niektórzy – że ciebie jest bardziej eleganckie niż cię. Jeśli zostało użyte w pozycji nieakcentowanej, nie tylko nie jest bardziej eleganckie, ale staje się po prostu błędem językowym. Więcej na ten temat pisałem kilka lat temu na przykładzie: mnie i mi (zob. artykuł: Mnie czy mi – kiedy która forma?).

3.

Czy wiesz, że…

możemy zakląć szpetnie lub ubawić się setnie? Nigdy odwrotnie.

4.

Czy wiesz, że…

jemy tort, nie zjadamy tortu. Forma torta jest bezdyskusyjnie poza normą językową; zarówno w bierniku, jak i w dopełniaczu.


3 odpowiedzi do „Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (75)”

  1. uważny

    „Wiele rzeczowników męskich nieżywotnych (czy też grup takich wyrazów) w bierniku przyjmuje końcówkę -a. Dla niektórych z nich jest to całkiem niepoprawne (wyrwał ząb, nie: wyrwał zęba, zawiązał but, nie: zawiązał buta), dla innych jest to jedyny możliwy sposób utworzenia biernika (tylko: palił papierosa, wydał dolara, orkiestra grała marsza), a dla jeszcze innych jest to poprawne, choć mniej staranne (por. zjadł kotlet – staranne, zjadł kotleta – poprawne w normie potocznej, użytkowej). Do tej trzeciej grupy należą m.in. nazwy potraw, produktów do jedzenia (choć nie wszystkich, por. zjadł tort, nie: (!) zjadł torta, ale już: zjadł pączek oraz zjadł pączka), do drugiej – m.in. nazwy gatunków muzycznych (polonez, marsz, mazur itd.), synonimy (oraz hiponimy) słowa papieros (zgasił peta, wypalił carmena), nazwy gier sportowych (grał w tenisa, grał w golfa, ale już grał w bilard). Nie ma jednak reguły, która by to wszystko opisywała”.
    Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski

  2. uważny

    „Jednak pisownia rozdzielna – ponad dwuipółmiesięczny – też nie jest błędem. Usprawiedliwia ją analogia do przykładów takich, jak ponad roczny, ponad dwuletni, a także przeszło roczny, przeszło dwuletni. Gramatyk mógłby tu powiedzieć, że ponad raz jest przedrostkiem, a innym razem przyimkiem lub partykułą łączącą się z określeniami miar”. M. Bańko, Poradnia PWN.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

Archiwa

wrzesień 2020
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
27282930  

Nasze nagrania