Rok: 2016


  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (40)

    Oto ostatnia w tym roku porcja ciekawostek. Opracował je Tomasz Marek. 1. Czy wiesz, że… wołacz rzeczowników mysz, rzecz, klacz… nie brzmi *myszo!, *rzeczo!, *klaczo!, jak niektórzy mogą sądzić, a myszy!, rzeczy!, klaczy!? Zarówno w liczbie mnogiej, jak i w liczbie pojedynczej! Tak więc, gdy usłyszymy koleżankę wołającą: Myszy! Myszy!, to musimy patrzeć, co robi. Jeśli stoi na krześle, to […]

  • Istna sodoma i gomora! O frazeologizmach fraz kilka

    Podobnie jak pan Jourdain mówił prozą, nic o tym nie wiedząc, tak my wszyscy mówimy frazeologizmami, często nie zdając sobie z tego sprawy. Skutki tego faktu są pozytywne, ale niosą zagrożenia. Najpierw wymienię pozytywy: Nasza mowa jest żywa i ciekawa; przyciąga uwagę słuchaczy. Skrótowo komunikujemy złożone treści, korzystając ze wspólnego zasobu kulturowego. Zagrożeń jest więcej: Ryzykujemy niezrozumienie na skutek różnicy […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (39)

    Oto kolejna porcja ciekawostek. Opracował je Tomasz Marek. 1. Czy wiesz, że… zestawienie święty mikołaj pisze się małą literą, jeśli nie chodzi o konkretnego świętego, np. „Wynajął świętego mikołaja”, „Tata przebrał się za świętego mikołaja”, „Przed świętami na ulicach i w supermarketach pojawia się mnóstwo świętych mikołajów”? Za orzeczeniem RJP z 7 maja 2004 r. Nie zgadza się z tym […]

  • Legiony, chłopcy i drzewca

    Zagadkowa (również gramatycznie) Szara piechota Któż nie zna pieśni legionowej Szara piechota! Ejże! Czy na pewno jest to pieśń legionowa? O jej pochodzenie i historię spierano się już w 1935 roku. Podobno pierwowzorem tekstu był wiersz (z roku 1914 lub 1915 – data jest sporna) Ułani Beliny [6] (Władysław Belina był dowódcą 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich w latach 1914–1917) […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (38)

    Oto kolejna porcja ciekawostek. Październikowe, podobnie jak poprzednie, opracował Tomasz Marek. 1. Czy wiesz, że… rzeczowniki glanc oraz glans istnieją równolegle i znaczą to samo: połysk? Zatem buty można i glancować, i glansować, choć niektóre słowniki sprzeciwiają się tej pierwszej formie – prof. Bańko nazywa to „zaleceniem” w odróżnieniu od normy językowej, która tego nie zabrania. http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/glansowac-glancowac;679.html 2. Czy wiesz, że… […]

  • Cytowanie samego siebie. Drugi poziom cytowania

    Pan Jacek zadał ostatnio w emailu dwa pytania. Drugie, dotyczące cytowania, wydało mi się na tyle ciekawe, że postanowiłem poświęcić mu nieco więcej miejsca i osobny wpis na blogu. Załóżmy, że mamy spisać z taśmy zeznanie świadka – Agnieszki. Agnieszka opisuje swoją rozmowę z mężem. Jak to zapisać poprawnie, cytując jej wypowiedzi, w których to ONA cytuje wypowiedzi męża? Agnieszka […]

  • Jakby czy jak by

    W poprzednim opracowaniu To i by – kiedy razem, kiedy osobno pojawiło się zdanie przykładowe: …jakby pleksi była wygrawerowana na CNC, toby jeszcze ładniej to wyglądało. w którym zapis słowa jakby może budzić wątpliwości – razem czy osobno? Ci, którzy przeczytali To i by – kiedy razem, kiedy osobno, domyślają się, że zależy to od kwalifikacji wyrazu jak do kategorii […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (37)

    Na koniec miesiąca zwyczajowo ciekawostki. We wrześniu już po raz drugi przygotował je nasz stały współpracownik Tomasz Marek. 1. Czy wiesz, że… przysłówki opodal i nieopodal znaczą obecnie to samo (są synonimami), czyli „w pobliżu, niedaleko od”? A jeszcze niedawno (Krasicki, Kraszewski, Sienkiewicz) słowo opodal było antonimem nieopodal, bo znaczyło „daleko”. Na dodatek przysłówek nieopodal kiedyś pisano rozdzielnie (*nie opodal), […]

  • To i by – kiedy razem, kiedy osobno

    Wg SJP PWN cząstki –bym, –byś, –by, –byśmy, –byście pisze się łącznie z następującymi kategoriami wyrazów: 43.1. Z osobowymi formami czasowników 43.2. Z osobowymi formami czasowników użytymi w funkcji bezosobowej 43.3. Z partykułami 43.4. Z większością spójników 43.5. W wyrazach porównawczych Pisownia wyrażenia to z by może być łączna (toby, tobym, tobyś, tobyśmy, tobyście) lub rozdzielna (to by, to bym, […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (36) – olimpijskie

    Sierpień upłynął pod znakiem Rio i igrzysk olimpijskich. To właśnie z tym wydarzeniem związane są nasze podsumowujące miesiąc ciekawostki językowe. 1. Czy wiesz, że… poprawna nazwa jednej ze znanych dyscyplin sportowych rozgrywanych na olimpiadzie to badminton, a nie babington. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN z polotem przedstawia jeszcze dwie inne niepoprawne wersje: bagminton i badminington. Autorzy NSPP zwracają też uwagę, […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (35)

    Na koniec miesiąca tradycyjnie nasze ciekawostki. W tym miesiącu przygotował je nasz stały już współpracownik Tomasz Marek. 1. Czy wiesz, że… czasownik wybuchnąć może w czasie przeszłym przybrać dwie formy: – wybuchnął/wybuchnęła – jeśli mamy na myśli stan osoby (wybuchnął śmiechem), – wybuchł/wybuchła – jeśli opisujemy wybuch rzeczy (bomba wybuchła o 14:30)? http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/wybuchnac;15713.html 2. Czy wiesz, że… rzeczownik marsz ma […]

  • Zwroty adresatywne w powieści archaizowanej… – dokończenie

    (Przeczytaj pierwszą część opracowania) Linki do źródeł znajdują się na końcu pierwszej części opracowania Część III Orzeczenie w zwrotach adresatywnych W stosunkach z grupy 1a stosowano następujące formy orzeczenia (od najbardziej poufałej do najpokorniejszej): Jak sobie życzysz, Miłościwy Panie. (2 os. l. poj.) Jak sobie życzycie, Miłościwy Panie. (2 os. l. mn.) Jak Miłościwy Pan raczy sobie życzyć. (3 os. […]

  • Zwroty adresatywne w powieści archaizowanej… – cz. I

    Prolegomena Poniżej przedstawiam wynik moich dociekań, których powodem była dyskusja z p. Pomiankiem (po prawdzie, to ja gardłowałem, a p. Pomianek raczył się dystansować) wywołana pytaniem p. Gunnara: Czy w powieści historycznej w dialogach między sługą a królem zwrot adresatywny sługi wobec władcy „Panie/panie” (np.:  – Jak sobie życzysz, Panie/panie – odparł podczaszy) należy pisać dużą literą (Panie) czy małą (panie)? […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (34)

    Czerwiec kończymy ciekawostkami. Zostały one sporządzone na podstawie kwestii poruszonych w tym miesiącu w komentarzach na stronie. 1. Czy wiesz, że… obie formy dopełniacza wyrazu łyk, a więc łyku oraz łyka, są akceptowalne? Choć zdarzają się słowniki promujące wyłącznie jedną bądź drugą formę. Praktyka językowa wskazuje, że to zróżnicowanie ma m.in. charakter regionalny. 2. Czy wiesz, że… piszemy sezon symfoniczny […]

  • Dziewczęta i słowniki, czyli Dominika, Kasia i Małgosia dla Językowych Dylematów

    W 2011 r., po pierwszej sesji wykonanej dla nas przez Natalię Klocek (Rząsę) i Dominikę Kuźniar (Pełkę), opublikowaliśmy artykuł z kilkoma zdjęciami i filmikiem-prezentacją. Po ostatnim uaktualnieniu naszej podstrony dotyczącej osób współpracujących z Językowymi Dylematami, umieściliśmy na niej także informacje o sesjach dla nas przygotowanych i dziewczętach, które często ilustrują wpisy na naszej stronie. Skoro tak, pomyśleliśmy, że warto, aby […]

  • Nazwy wyrobów i marek – kiedy wielka, kiedy mała litera

    Christoph napisał ostatnio następujący post: Prof. Bańko wyjaśnił na innym forum (Korpus Językowy) poprawne pisanie anglojęzycznej nazwy: Jack Daniel’s. Piszemy więc prawidłowo: Kupił butelkę Jacka Daniel’sa. Nie rozwiewa to jednak do końca moich rozterek, jeśli w sformułowaniu powyższym brak słowa butelka. I tak: ”Nalał sobie pół szklanki Jacka Daniel’sa.” czy też ”Nalał sobie pół szklanki jacka daniel’sa.”? Intuicyjnie optowałbym za […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (33)

    Tym razem już tradycyjnie kończymy miesiąc ciekawostkami. Zostały one sporządzone na podstawie kwestii poruszonych w tym miesiącu w komentarzach na stronie. 1. Czy wiesz, że… półpauza i łącznik to dwa różne znaki graficzne? Półpauza, dwukrotnie dłuższa od łącznika, jest znakiem interpunkcyjnym, podczas gdy łącznik – ortograficznym. Na początku akapitu, gdzie Word nie zmienia automatycznie łącznika na półpauzę, możemy ją uzyskać […]

  • Wykroty. Jadę do Wykrot czy do Wykrotów?

    Pan Andrzej przysłał ostatnio następujący email: Pytanie dotyczy czy jadę do Wykrot czy do Wykrotów. Pozdrawiam Andrzej Szanowny Panie, Słownik nazw miejscowości i mieszkańców PWN (s. 362) podaje, że poprawna forma dopełniacza to „Wykrotów”. Z wyrazami szacunku – Paweł Pomianek

  • Budynek trzylokalowy czy trójlokalowy?

    Oto pytanie zadane przez p. Agnieszkę oraz odpowiedź udzielona w naszym imieniu przez p. Tomasza Marka. Dzień dobry, Zwracam się z pytaniem, które nurtuje mnie od dłuższego czasu. W mojej pracy używamy zwrotów określających ilość lokali mieszczących się w projektowanym obiekcie. O ile z wersją budynków jednolokalowych, jak i dwulokalowych pisanych łącznie, co także wydaje mi się błędne, już spotkałam […]

  • Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (32)

    Artykuł p. Tomasza Marka był tak wielką atrakcją, że ciekawostki językowe tradycyjnie kończące miesiąc na naszej stronie postanowiliśmy o kilka dni przesunąć. 1. Czy wiesz, że… czasownik nadkładać rządzi biernikiem: ktoś, coś nadkłada coś (w ten sposób nadkładamy parę kilometrów); dopełniaczem – tylko w zwrocie nadkładać drogi? 2. Czy wiesz, że… przyimki stojące przed wyrażeniem zawierającym liczebnik pół nie wpływają […]


Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

marzec 2024
N P W Ś C P S
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31  

Nasze nagrania