Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (19)

W tym miesiącu jako zbiór ciekawostek językowych ponownie proponujemy te, które publikowaliśmy ostatnio na naszej facebookowej tablicy. Zebrało się ich całkiem sporo.

W utworze „U prząśniczki siedzą jak anioł dzieweczki” chodzi o to, że dziewczęta siedzą przy kołowrotku (u kołowrotka), a nie w domu prządki. / Foto: © by Językowe Dylematy

1.
Czy wiesz, że…

resentyment to nie 'ponowny sentyment do czegoś’, ale 'uraza przechowywana w pamięci po doznaniu krzywd’?

2.
Czy wiesz, że…

prząśniczka nie jest synonimem prządki, ale zdrobnieniem od prząśnicy będącej częścią kołowrotka? W utworze „U prząśniczki siedzą jak anioł dzieweczki” chodzi o to, że dziewczęta siedzą przy kołowrotku (u kołowrotka), a nie w domu prządki.

3.
Czy wiesz, że…

zarówno pisownia Pismo Święte, jak i Pismo święte mają swoje uzasadnienie i należy je zaakceptować? Rugowanie jednej z nich na rzecz drugiej wydaje się nadużyciem.

4.
Czy wiesz, że…

poprawnie powiemy i napiszemy: „odzyskaliśmy całość bez czterech i pół procent”, „zadowolimy się dziesięcioma i pół procent zysku”?

5.
Czy wiesz, że…

przymiotnik kontent (np. on jest kontent) ma swoją liczbę mnogą kontenci (oni są kontenci); a nawet liczbę mnogą w rodzaju niemęskoosobowym kontente (one są kontente)?

6.
Czy wiesz, że…

jeśli mamy na myśli jedną kobietę przebywającą w gronie samych mężczyzn, trzeba o niej powiedzieć rodzynek, a nie rodzynka? Np. Pani Magda jest jedynym rodzynkiem w tym męskim gronie.

7.
Wiadomo że…

jemy kurczaka z rożna, pieczemy kiełbaski na rożnie. Ale czy wiesz, że mianownik liczby pojedynczej to rożen (nie: rożno), a mianownik liczby mnogiej to rożny (nie rożna)?

8.
Czy wiesz, że…

mianujemy kogoś czymś (np. generałem) lub na coś (na generała); wynosimy kogoś do rangi czegoś (np. do rangi generała)?

9.
Czy wiesz, że…

potoczna forma stać w kolejce za czymś (np. za butami) jest uznawana za błędną? Poprawnie mówimy stać w kolejce po coś.


7 odpowiedzi do „Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (19)”

  1. Pszetfurnia

    Oj, coś nam się zdaje, że rodzynek to tylko jedyny mężczyzna w kobiecym gronie i że jego jedyność kryje się w samym tym słowie (rodzynek), więc nie należy mówić „jedyny rodzynek”. A o kobietach tak się w ogóle nie mówi.

    • Paweł Pomianek

      Ciekawe, bo to akurat wzięte z Małego słownika wyrazów kłopotliwych prof. Bańki (jak większość ciekawostek). Ale gdyby zajrzeć np. do Nowego słownika poprawnej polszczyzny – potwierdza Waszą opinię. Albo profesor się tutaj zapędził, albo po prostu opinie językoznawców są podzielone. Trzecia możliwość: profesor Bańko uwzględnia formy, które można dopuścić w wypowiedzi potocznej, a NSPP już nie.

      • Pszetfurnia

        Naszą opinię potwierdza też „Uniwersalny słownik języka polskiego PWN”, „Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny” (pod red. H. Zgółkowej), „Słownik współczesnego języka polskiego” (pod red. B. Dunaja), więc gdyby chodziło o podzielone opinie językoznawców, to wygląda na to, że byłby to podział Bańko kontra inni.

      • Artur J.

        Ciekawe jest też to, że NSPP odsyła do starszego wydania Słownika wyrazów kłopotliwych Mirosława Bańki i Marii Krajewskiej, w którym jest tylko „jedyny mężczyzna znajdujący się w towarzystwie samych kobiet”.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

Archiwa

marzec 2015
N P W Ś C P S
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031  

Nasze nagrania