Pytanie o związki wyrazowe z przymiotnikami. Liczebnik z orzeczeniem imiennym

Pani Gosia napisała:

Przyznam się na wstępie, że zawsze mam problem ze związkami składniowymi…
np. Ośnieżone szczyty gór wyzierające/wyzierających (…) – czy możliwe jest użycie obu form?
Albo: sześćdziesiąt lat wyrytych (czy „wyryte”?) na twarzy. – w tym przypadku skłaniam się ku tej pierwszej formie po przejrzeniu przykładów w sł. poprawnej polszczyzny (hasło: LICZEBNIK).
Jak się z tymi dylematami uporać?

W pierwszym przykładzie wszystko zależy od tego, czy przymiotnik odnosi się do szczytów (szczyty wyzierające), czy do gór (gór wyzierających). Tak więc rzeczywiście możliwe jest użycie obu form, ale w nieco różniących się od siebie znaczeniach.

Jeśli chodzi o drugi przykład, ma Pani rację. W Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod hasłem Liczebnik znajdujemy takie wyjaśnienie:

Jeśli podmiot liczebnikowy łączy się z orzeczeniem imiennym, (…) orzecznik przymiotnikowy i imiesłowowy [ma formę] dopełniacza lub mianownika, przy czym ostatnia struktura jest możliwa przy podmiocie niemęskoosobowym i orzeczeniu usytuowanym przed liczebnikiem, por. Sześciu polonistów zostało dziennikarzami; Jedynie dziewięć rozwiązań było właściwych; Osiem makiet zostało już wykonanych; Dziesięciu pracowników zostało uhonorowanych, ale: Zrozumiałe było tylko pięć przykładów; Komfortowe było tylko dziesięć przekazanych nam pokoi.

Czy analogicznie w Pani przykładzie:
Sześćdziesiąt lat (miała) wyrytych na twarzy.
Na twarzy miała wyryte sześćdziesiąt lat.

 Paweł Pomianek


5 odpowiedzi do „Pytanie o związki wyrazowe z przymiotnikami. Liczebnik z orzeczeniem imiennym”

  1. rudnicki

    Przepraszam, pomyłka: „Pozornie nie widać różnicy między tymi dwoma zdaniami, ale pierwsze robi wrażenie ładniejszego od drugiego”.

    • AJ

      „Pozornie nie widać różnicy między tymi dwoma zdaniami, ale pierwsze robi wrażenie ładniejszego od drugiego”

      W obu zdaniach jest po jednej formie strony biernej („zostało znalezionych”) i strony czynnej (w pierwszym zdaniu „szli”, w drugim — „szło”) i w obu jest ten sam podmiot („ośmiu wędrowców”). Różnica między tymi zdaniami nie polega na użyciu strony biernej.

  2. rudnicki

    Z liczbą pojedynczą większych problemów nie ma, zaczynają się, kiedy – jak w kilku przykładach podanych wyżej w waszym komentarzu – trzeba odmienić czasownik w liczbie mnogiej. Moim zdaniem powinien w tym przypadku decydować wyłącznie rodzaj: męskoosobowy lub niemęskoosobowy, a nie składnia (czyli po szkolniacku tzw. szyk wyrazów w zdaniu).
    Z tego powodu to zdanie jest niepoprawne: „Osiem makiet zostało już wykonanych”; powinno być „…zostało już wykonane”, bowiem osiem jest liczebnikiem w liczbie pojedynczej rodzaju nijakiego i nie można w tym przypadku zastosować w czasowniku takiej końcówki, jak dla rzeczownika męskoosobowego w liczbie mnogiej.

    Patrz np. zdanie: „Ośmiu znalezionych wędrowców”. „Osiem” nie ma liczby mnogiej. Zatem czasownik „znalezionych” funkcjonuje w tym przypadku – i w jemu podobnych – w relacji do rzeczownika „wędrowców”. Zdanie to znaczy dokładnie to samo, co zdanie bardziej rozwinięte: „Ośmiu wędrowców/zostało znalezionych”. Można bawić się dalej w różne odmiany strony biernej, np.: „Ośmiu wędrowców zostało znalezionych i szli teraz za mną gęsiego” albo „Ośmiu wędrowców zostało znalezionych i szło teraz za mną gęsiego”. Pozornie nie widać różnicy między tymi dwoma zdaniami, ale drugie robi wrażenie ładniejszego od pierwszego. Skąd się to bierze? Ano, z tego, że strona czynna czasownika wymaga obecności podmiotu, wskazania go; jest bardziej bezpośrednia. Strona bierna eliminuje podmiot z tekstu, ukrywa go przed czytelnikiem, podmiot staje się anonimowy, autor tekstu ukrywa się przed czytelnikiem wraz z podmiotem. Takie cechy reprezentuje styl urzędowy, oficjalny. Piękne pisanie i piękne mówienie nie istnieją, gdy przesadzamy z oficjalnością stylu. Aby mówić, musimy mówić do kogoś.

    • Witold Milczarek

      Cytując Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN „Jeśli podmiot liczebnikowy łączy się z orzeczeniem imiennym, (…) orzecznik przymiotnikowy i imiesłowowy [ma formę] dopełniacza lub mianownika, przy czym ostatnia struktura jest możliwa przy podmiocie niemęskoosobowym i orzeczeniu usytuowanym przed liczebnikiem”, to w zdaniu „Osiem makiet zostało już wykonanych” powinno być „Osiem makiet zostało już wykonanych”. Istotne jest, że przymiotnik umieszczony w zdaniu po liczebniku wymaga dopełniacza, a podmiot jest rodzaju niemęskoosobowego.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

Archiwa

marzec 2014
N P W Ś C P S
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasze nagrania