Jest wartym czy jest warte?

Dziś na poniższe pytanie Czytelniczki odpowiada po raz pierwszy Kamila Młodzianko, która dołączyła niedawno do redakcji Językowych Dylematów.

Jaka forma jest poprawna – „będąc czystym” czy „będąc czysty”?
Czy mówi się „jest wartym/godnym/sprawiedliwym” czy „jest warte/warty”?
Pisząc dłuższe teksty zdarza mi się używać formy (nie wiem jak to się poprawnie nazywa) zakończonej „-m”. Skąd ta naleciałość? Czy jest to błąd?
Jedna z zaprzyjaźnionych mi osób zwróciła mi uwagę, iż takiej formy  się nie używa… Kto ma rację?
Dziękuję z góry za pomoc i pozdrawiam,
Katarzyna

Pani wątpliwość dotyczy formy gramatycznej orzeczenia złożonego, a konkretnie jego części, która orzeka coś o podmiocie, czyli właśnie orzecznika. (Więcej o orzeczeniu złożonym napisane jest tutaj).

Słownik poprawnej polszczyzny informuje nas, że forma gramatyczna orzecznika zależy przede wszystkim od tego, jaką jest on częścią mowy. Orzecznik, który ma postać rzeczownika, występuje najczęściej w narzędniku (kim? czym?), np. Tadeusz jest dermatologiem.

Pani pytanie dotyczy sytuacji, w której orzecznik jest przymiotnikiem. Przymiotnik w orzeczeniu złożonym występuje najczęściej w mianowniku (godny, warty). Formy narzędnikowe (w Pani przykładzie byłyby to formy: godnym, wartym) są generalnie traktowane jako przestarzałe, charakterystyczne dla XIX-wiecznej polszczyzny. Nie jest jednak do końca prawdą, że formy te są niepoprawne. Orzecznik przymiotnikowy może mieć formę narzędnika, ale tylko w wyjątkowych przypadkach (jeden z Pani przykładów można do nich zaliczyć), np.
a) gdy występuje z formami nieosobowymi czasownika, np. być czynnymbycie czynnąbędąc czynnym zawodowo;
b) gdy występuje w zdaniach bez podmiotu, np. Jak się jest mądrym, to się jest uczciwym; Nie warto być obłudnym.

Wobec tego za poprawną formę w pierwszym z Pani przykładów należy uznać będąc czystym, ale jest wart – w drugim.

Kamila Młodzianko

Źródła:
Słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 2011.
– Poradnia PWN (http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=8528).


2 odpowiedzi do „Jest wartym czy jest warte?”

  1. Ula

    Wobec tego za poprawną formę w pierwszym z Pani przykładów należy uznać będąc czystym, ale jest warty – w drugim.

    Będąc warty? To błąd! Wart – wyłącznie!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

luty 2013
N P W Ś C P S
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
2425262728  

Nasze nagrania