Morfem. Jego rodzaje i połączenia

Morfem jest najmniejszą cząstką systemu językowego, która niesie ze sobą pewną określoną treść.

Wyróżniamy trzy rodzaje morfemów:

  • leksykalne – tworzą trzon wyrazu, dominują znaczeniowo w danym leksemie (wyrazie); przykłady: piramid-, rusz-, biał-, nawet;
  • słowotwórcze – odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu; np. -ik, -ek, za-, -owiec;
  • fleksyjne – inaczej nazywane gramatycznymi, związane z odmianą wyrazu przez przypadki, osoby etc.; np. -o, -a, -ami, , -isz, -by.

W połączeniach morfemów w wyrazy zawsze muszą być obecne morfemy leksykalne. W związku z tym mówimy tylko o dwóch rodzajach połączeń:

  • połączenia morfemu leksykalnego i słowotwórczego tworzą nowy leksem, wyraz, jednostkę językową; np. piramidalny, piesek, zaanonsować;
  • połączenia morfemu leksykalnego i fleksyjnego tworzą tzw. wyraz tekstowy, formę wyrazową (wyraz w danych przypadku, liczbie, osobie); np. piramidami, psa, lubię.

Warto to podkreślić raz jeszcze, by łatwiej było te połączenia rozróżnić: W pierwszym przypadku mamy do czynienia z nowymi słowami tworzonymi poprzez dodawanie do trzonu wyrazu końcówek lub przedrostków, w drugim przypadku – z odmienianiem danego wyrazy przez przypadki, osoby, liczby, rodzaje.

Paweł Pomianek

Źródło podstawowe:
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2009, s. 21.


W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów.


2 odpowiedzi do „Morfem. Jego rodzaje i połączenia”

    • Paweł Pomianek

      Proszę mnie nie traktować jako specjalistę w tej kwestii, ponieważ jest to rzecz czysto teoretyczna, a ja na co dzień jestem praktykiem. Zgodnie z przedstawionymi w artykule regułami, podzieliłbym następująco:
      bez – słowotwórczy,
      roboc – leksykalny,
      ie – słowotwórczy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

styczeń 2013
N P W Ś C P S
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  

Nasze nagrania