Szanowny Panie,
zwracam się z uprzejmym zapytaniem o poprawność językową.
Chodzi o prefiksy pseudo-, quasi-, meta- i para-.
Jaka jest między nimi różnica? Czy te prefiksy rządzą się jakimiś szczególnymi zasadami w ich doborze do konkretnych słów?
Będę wdzięczna za jakiekolwiek wskazówki
Z poważaniem
Magdalena
Prof. Mirosław Bańko w swoim Słowniku wyrazów kłopotliwych przedrostki niby-, quasi- i pseudo- omawia w ramach jednego wspólnego hasła. Nie rozróżnia ich co do znaczenia, ale przede wszystkim wskazuje, że różnią się pisownią.
Niby- prawie zawsze piszemy z dywizem, np. niby-gotyk, niby-poeta, niby-polski, ale pewna liczba terminów naukowych ma pisownię łączną, m.in. nibyjagoda i nibynóżka. Quasi- (wymawiane „kfaz-i”, nie „kłaz-i”) jest także pisane z dywizem, np. quazi-nauka, quasi-postępowy, natomiast cząstkę pseudo- piszemy łącznie, bez dywizu, chyba że określany nią wyraz zaczyna się wielką literą, np. pseudoartysta, pseudoklasyczny, ale pseudo-Polak.
Bardzo podobne znaczenie do wyżej wymienionych ma też ostatni z przedrostków, o które pyta Czytelniczka, czyli para-. Nowy słownik poprawnej polszczyzny definiuje go krótko:
pierwszy składnik wyrazów złożonych, pisany łącznie, o znaczeniu 'niby, prawie’, np. parapsychologia, paradokumentalny, parageneza, paraliteracki, paramilitarny.
Gdybyśmy koniecznie chcieli wskazać subtelną różnicę znaczeniową zwłaszcza pomiędzy pseudo- i quasi-, można by się odwołać do definicji z wyżej wymienionego słownika. NSPP definiuje pseudo- jako: nieprawdziwy, rzekomy, udający coś lub kogoś, zaledwie podobny do tego, na co wskazuje podstawa. Z kolei quasi-: jakby, niemal, prawie; rzekomo.
Na koniec zostawiłem jedyny wyraz o wyraźnie innym znaczeniu, a mianowicie meta-. Podobnie jak prawie wszystkie przedrostki piszemy go łącznie z wyrazem, który poprzedza. Meta- może oznaczać: ponad, poza lub o czymś w innym kontekście. Przedrostek ten często występuje w wyrazach naukowych: metafizyka, metanauka, metateoria, metajęzyk.
Paweł Pomianek
Zobacz:
Wyrazy z przedrostkami
„Meta”, to niełatwy przedrostek 🙂 Z definicji, moim zdaniem, nie wynika jednoznacznie jego znaczenie. Może przykłady pokażą to lepiej. Metaanaliza w badaniach naukowych oznacza analizę wielu innych badań (czyli innych analiz). Jest to więc analiza stojąca ponad analizami pierwotnymi. Lubię myśleć o modnej dzisiaj uważności (mindfulness) jako o metauważności, bo kiedy w procesie medytacji obserwuję np. swoje myśli (staram się być ich nieoceniającym obserwatorem), to stosuję metamyślenie, czyli myślenie o myślach. Metaświadomość z kolei, to świadomość bycia istotą świadomą. Przedrostek „meta” wznosi więc jakieś działanie na wyższy poziom w tym samym obszarze merytorycznym.
A metapoziom? Rozpatrywać coś z metapoziomu?