Zdrobnienia i spieszczenia imion

Ze zdrobnieniami i spieszczeniami imion mamy do czynienia w języku potocznym. Są one nacechowane stylistycznie i emocjonalnie. I choć w procesie zdrabniania istnieje duży zakres wolności, to można wyróżnić pewne modele słowotwórcze, które służą tworzeniu form pochodnych od oficjalnych imion. Podaję je za znakomitą pozycją Polszczyzna na co dzień pod red. Mirosława Bańki:

  1. skrócenie imienia, np. Irena – Rena, Karolinka – Linka, Iwonka – Inka;
  2. wymiana spółgłoski twardej na miękką, np. Bożena – Bożenia, Marta – Marcia, Agnieszka – Agniesia;
  3. modyfikacja formy fleksyjnej imienia, np. ukształtowanie imienia żeńskiego na wzór męskiego i odwrotnie: Maryś, Hanuś, Ewuś, Stasiunia, Piotrunia, lub użycie formy liczby mnogiej: kochane Leszeczki, Stasinki;
  4. dodanie przyrostka, np. Tomaszek, Sylwunia, Piotruś.

To nie są jednak wszystkie sposoby, o czym dobrze wiemy, gdy próbujemy do kogoś zwrócić się w pieszczotliwy sposób (potrafimy utworzyć niezliczoną liczbę wariantów zdrobnienia konkretnego imienia). Można wręcz powiedzieć, że w tym przypadku – w przypadku zdrobnień imion – normy gramatyczne ustępują zwyczajom środowiskowym, w tym także rodzinnym. Nie ma więc imion zdrobniałych utworzonych źle, są tylko takie, które nam się podobają i których używamy, i takie, które nam się nie podobają i których nie używamy.

Tomasz Powyszyński


15 odpowiedzi do „Zdrobnienia i spieszczenia imion”

  1. znajoma

    W języku polskim mamy do czynienia z zdrobnieniami literowymi oraz ze zdrobnieniami umniejszającymi. Wynika to z naszej historii społecznej. Zdrobnienia literowe służyły do okazywania czułości i bliskości np członkom rodziny. Stosowała je tak arystokracja jak i klasy niższe.

    Zdrobnienia literowe dla imion kobiecych
    Izabela – to Iza lub Bela
    Stanisława – Sława, Stania
    Weronika – Wera, Nika

    Zdrobnienia umniejszające były stosowane przez arystokrację i szlachtę w stosunku do klas niższych – chłopstwa, służących. Miały na celu pokazanie, gdzie jest czyjeś miejsce.
    Zdrobnienie umniejszające następowało przez dodanie do imienia końcówki -sia, -śka, -ś, ć.

    I tak powstawały:
    Maria – Marysia
    Zofia – Zosia
    Katarzyna – Kaśka
    Wiktoria – Wiesia

      • Martusieq

        Nazywam się Marta i odkąd pamiętam mama mówi do mnie Mati, Matik. Może chciała mieć syna… Al ei tak lubię to zdrobnienie

        • Tomasz Marek

          To nie musi być przejaw ukrytych tęsknot za synem. Moja druga córka otrzymała na chrzcie imię „Paulina” i okazała się dzieckiem poważnym i zdecydowanym, więc na co dzień już w wieku żłobkowym mówiliśmy o i do niej: „Paulinus” – „profesor Paulinus”. Szwagierka na Ulę wołała czasem „Ulik” a na Asię „Asik”, choć pierworodny był syn.

        • Paweł Pomianek

          W jakim sensie to samo? Chodzi o analogiczną formę obu zdrobnień? W tym sensie tak, ale wymowa obu jest – w moim odczuciu – nieco inna. Lenka jest milszym zdrobnieniem niż Julka. Ta ostatnia forma jest dość twarda i być może nieco deprecjonująca. Warto pamiętać, że oficjalna forma obu imion w mianowniku ma jednak inną budowę i brzmienie.

    • Tomasz Marek

      Oczywiście p. Pomianek słusznie pisze, że „to nie jest kwestia poprawności językowej”. Przy imieniu dla dziecka warto jednak rozpatrzyć nie tylko to jedno, nasze ulubione zdrobnienie, ale i inne, które wytworzą krewni i rówieśnicy córki: Mania, Mańka, Nulcia, Nula, Emma, Ema, Emka, Nel, Nelcia.

  2. Hector

    Moja mama ma na imię Irena . Koleżanka zwraca się do niej Irka ! Dla mnie i większości znajomych takie zdrobnienie ma negatywny wydźwięk . Kiedy porównałem ,że to jest tak jakby do niej ktoś zwracał się Baśka ! Ona się oburzyła i powiedziała , ze to absolutnie nie jest to samo ! Irena to Irka a Barbara to Basia ! Tak wiem ,ze to są zdrobnienia od tych imion ale jedno jest ciepłe i miłe a drugie zimne i niemile !
    Proszę mi powiedzieć kto ma rację :
    Czy Baśka to takie zimne i niemile zdrobnienie jak Irka ?
    Czy zdrobnieniu Basia odpowiadać może tez ciepłe i miłe zdrobnienie Irenka , Ireczka ?

    • Paweł Pomianek

      Szanowna Pani,

      w przypadku form Baśka czy Irka trudno mówić o zdrobnieniach, to raczej zgrubienia. Basia zestawiłbym z Irusia („A Irusia będzie teraz całować oczka Misia Rysia” – kojarzy Pani? ;-)). Przy czym Basia brzmi naturalnie, a Irusia zbyt słodko. Z kolei Irenka z Basieńka – przy czym tutaj jest na odwrót: Irenka brzmi naturalnie. Zgadzając się z Pani zestawieniem form Baśka i Irka, nie mogę się zgodzić z oceną, że to formy niemiłe lub mające negatywny wydźwięk. To jest już kwestia opinii. Niektórzy takie formy lubią, inni nie znoszą, gdy mówi się do nich Kaśka, Baśka, Anka. A bywa i tak, że akceptuje się te formy ze strony niektórych osób, a ze strony innych – już nie.

  3. Bartłomiej

    Witam,
    mam wątpliwości odnośnie zdrobnień, a konkretnie odmiany tychże. Tyczy się to przede wszystkim tych zakończonych na -uś. Weźmy dla przykładu „Maciuś”, „Aguś”, „Oluś” czy „Bartuś” Czy to są w ogóle poprawne formy? (Zwłaszcza żeńskie – nie powinno być „Agusia” lub „Olusia”?) Jeśli tak to jak je poprawnie odmienić? Forma „Aguś” to mianownik? Znów, jeśli tak, to jak brzmi wołacz? Będę bardzo wdzięczny za wyjaśnienie sprawy.
    Pozdrawiam,
    Bartłomiej

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

Archiwa

styczeń 2012
N P W Ś C P S
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031  

Nasze nagrania