Wiele problemów sprawia kwestia stawiania bądź niestawiania przecinka, gdy w zdaniu pojawia się wyraz jako. Poniżej spróbuję wyjaśnić, kiedy przecinek stawiamy, a kiedy nie.
Wiele zależy od tego, co tak naprawdę chcemy napisać, bo niekiedy w tych samych zdaniach przecinek może być, ale równie dobrze może go nie być.
Zacznę od sytuacji, kiedy wyrażenia z jako nie wydzielamy przecinkiem:
1. Gdy jako określa rolę, funkcję, szczególny charakter, jaki pełni jakaś osoba lub rzecz. Przykłady:
Jako gospodarz imprezy starałem się zadbać o każdy detal.
Jako miłośnika książek interesuje mnie rynek wydawniczy.
Przyjechał do nas jako sławna osoba.
Uczestniczył w zajęciach jako wolny słuchacz.
2. Gdy jako określa wiek lub cechy właściwe w danym czasie. Przykłady:
Jako dziecko byłem bardzo ciekawy świata.
Mój dziadek jako młody chłopak walczył na wojnie.
3. Gdy jako określa kolejności osób, rzeczy lub zdarzeń. Przykłady:
Biegacz z Polski przybył na metę jako pierwszy.
Jako kolejnego gościa witamy znanego na całym świecie podróżnika.
A teraz przedstawię sytuacje, kiedy wyrażenie zaczynające się od jako wydzielamy przecinkami.
Najogólniej rzecz biorąc, wyrażenie zaczynające się od jako wydzielamy przecinkami, gdy można je przekształcić tak, by zaczynało się od słów: ponieważ…, ze względu na to, że… Przykłady:
Jako wybitny polityk, został przyjęty brawami. (Został przyjęty brawami, ponieważ jest wybitnym politykiem).
Jako student, masz zniżkę na bilety autobusowe. (Masz zniżkę na bilety autobusowe ze względu na fakt, że jesteś studentem).
Miał, jako chory, szczególne przywileje. (Miał szczególne przywileje, bo był/jest chory).
Jak wspomniałem na początku, bywają przypadki, kiedy przecinek przed jako wpływa na znaczenie zdania – można go postawić lub nie, wszystko zależy od tego, co chcemy napisać. Oto jeden z takich przypadków, zaczerpnięty z Poradnika interpunkcyjnego:
Był powszechnie szanowany jako lekarz. (Szanowano go jako dobrego lekarza).
Był powszechnie szanowany, jako lekarz. (Szanowano go ze względu na prestiż jego zawodu).
Tomasz Powyszyński
Tekst powstał na podstawie Poradnika interpunkcyjnego, pod red. E. Polańskiego, M. Szopy i E. Dereń.
Tomku, to bardzo cenny wpis. Sam będę zapewne do niego wracał i z tej wiedzy korzystał.
Chciałem jeszcze a propos tej trzeciej kwestii – wpływu przecinka na znaczenie – wrócić do przykładu z pierwszej części. Można napisać:
1. Jako dziecko byłem bardzo ciekawy świata.
lub
2. Jako dziecko, byłem bardzo ciekawy świata.
Ale pierwsze zdanie oznacza:
1. Gdy byłem dzieckiem, byłem bardzo ciekawy świata.
a drugie
2. Ponieważ byłem dzieckiem, byłem bardzo ciekawy świata.
Podobnie z dziadkiem, który gdy był młodym chłopakiem, walczył na wojnie, lub ponieważ był wtedy młodym chłopakiem, to walczył na wojnie.
Bardzo cenny wpis na naszym blogu – jeszcze raz to podkreślam.
Tak, ma Pan rację. Zaproponowałbym takie przekształcenie porady mojego imiennika: jeśli „jako ktoś” możemy zmienić w zdanie „jako ŻE BYŁ (JEST, JESTEŚ itp.) kimś” – stawiamy przecinek. Wtedy bowiem wyrażenie „jako ktoś” jest traktowane jako elipsa (równoważnik) zdania.