Krzyż w kulturze narodowej i religijnej

krzyzJesteśmy w czasie, w którym większość Polaków więcej rozmyśla o istocie swojej religijności, a przede wszystkim odwołuje się do znaczenia i symboliki krzyża. Dlatego poniżej zamieszczam krótki tekst z pogranicza językoznawstwa i zakorzenionej w kulturze religijności. Jest to fragment artykułu Witaj, Krzyżu – Ave Crux*, którego autorem jest prof. Kazimierz Ożóg**.

Już w X w. na samym początku polskiego chrześcijaństwa przejęliśmy z łaciny słowo crux, które na gruncie dawnej polszczyzny dało najpierw utrzymującą się przez kilka stuleci formę krziż, a następnie na skutek zmian fonetycznych postać krzyż. W obręb polskiej kultury narodowej i religijnej wszedł wyraz bardzo obciążony symbolicznie. Warto tu wspomnieć o krzyżach wieńczących wieże polskich kościołów, z których wiele jest pod wezwaniem Krzyża św. bądź Podwyższenia Krzyża, nierzadkie są w Polsce sanktuaria Krzyża św. czy kalwarie, krzyże wiszą w chrześcijańskich domach, w miejscach nauki i pracy, krzyże stawiano na rozstajach dróg, aby nie zbłądzić, dzisiaj coraz częściej krzyże przydrożne stoją w miejscu wypadków drogowych. Od opactwa Benedyktynów, które posiada relikwię Krzyża św. pobliskie góry, najstarsze w Polsce, zostały nazwane Świętokrzyskimi. Najstarszy zabytek języka polskiego to zbiór kazań z XIII wieku nazywany Kazaniami Świętokrzyskimi. Polscy pisarze, poeci, malarze nierzadko jako główny temat swoich dzieł obierali motyw krzyża. Bez krzyża nie możemy zrozumieć Polski.

Czytelnikom naszego bloga, dla których ten zbliżający się czas jest ważny, życzę, by był on okazją do zatrzymania się, refleksji pod Krzyżem i o Krzyżu. A Zmartwychwstały niech napełnia Wasze serca radością i nadzieją. Ciepłych, rodzinnych, głęboko przeżytych Świąt!

Paweł Pomianek

*Tekst ukazał się w Piśmie Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie, nr 3 (62), październik-grudzień 2010. Prof. Ożóg pisze w nim przede wszystkim o znaczeniach, w jakich używane jest słowo krzyż w staropolskich pieśniach pasyjnych. Artykuł jak najbardziej językoznawczy i bardzo interesujący – dobrze, że w takich sprawach edukuje się kleryków, przynajmniej rzeszowskich (jak jest gdzie indziej, nie mam pojęcia). Tych, którzy mają możliwość dotarcia do czasopisma – odsyłam i zachęcam do przeczytania.

**Kazimierz Ożóg jest profesorem nauk humanistycznych, obecnie pracuje na Uniwersytecie Rzeszowskim. W latach 1976-1990 pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w latach 1990-1994 na Uniwersytecie Lille III.


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

kwiecień 2011
N P W Ś C P S
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930

Nasze nagrania