Notka przedwstępna, czyli językowe dylematy na każdym kroku

1 września 2010 – dzieci i młodzież ruszają do szkoły, a my ruszamy z nowym blogiem. I to z blogiem – jakby nie patrzeć – co nieco powiązanym z tematyką szkolną, a ściśle rzecz biorąc z działem języka polskiego, jakim jest językoznawstwo.

Swoją drogą, w obecnych programach nauczania językoznawstwo traktowane jest po macoszemu. Tym częściej mamy językowe dylematy i tym częściej poza edukacją szkolną trzeba sięgać do różnorakich źródeł, które mogą pomóc w poprawnym mówieniu i pisaniu.

Zresztą, nie oszukujmy się – nasz ojczysty język do łatwych nie należy. A gdy jeszcze wejdziemy na pole frazeologii… To dopiero zabawa. Jaki, drodzy Państwo, jest orzech do zgryzienia? Trudny? A może ciężki? Te dwie formy spotykamy najczęściej, tymczasem orzech do zgryzienia jest po prostu twardy. Być może przez to również i trudny, i ciężki, ale jednak jedyną formą poprawną jest forma: „twardy orzech do zgryzienia”. A czy szedł kiedyś ktoś z Państwa po najmniejszej linii oporu? Zapewniam, że nie. Oczywiście mógł ktoś użyć takiego sformułowania, ale nawet biorąc na tapet logikę, jest ono bez sensu. Natomiast zapewne każdy z nas szedł kiedyś po linii najmniejszego oporu.

Także innych dylematów językowych na co dzień nie brakuje. Czytam ostatnio wpis Rafała Ziemkiewicza w portalu Interia.pl. W notce znajduje się błędnie użyty frazeologizm „między Bogiem a prawdą”. W komentarzu, ktoś słusznie zwraca uwagę, że pisze się „Bogiem a prawdą” – bez „między”. Tenże sam uważny komentator robi jednak w kolejnym zdaniu błąd jeszcze poważniejszy, pisząc, że notka jest „klasą samą w sobie”. Oczywiście forma poprawna to: „klasa sama DLA siebie”. W każdym razie to tylko pokazuje, jak korygując jeden błąd, łatwo popełnić kolejny.

Przygotowując do wydania jedną z książek w naszym wydawnictwie (www.libenter.pl), wykorzystywaliśmy na okładce fragment obrazu „Tomasz z Akwinu”, którego autorem jest Carlo Crivelli – włoski malarz z XV w. Potrzebowałem dopełniacza nazwiska Crivelli. Wydawało mi się, że będzie on brzmiał Crivellego, ale nie byłem pewny, czy na pewno mogę pozbyć się tego „i” na końcu i czy nie muszę raczej odmienić Crivelliego. Co należy zrobić w takich przypadkach? Najłatwiej jest udać się do słownika. Znalazłem więc w Słowniku ortograficznym odmianę nazwisk włoskich zakończonych na „i” (tutaj). I okazało się, że w tej sytuacji intuicja mnie nie myliła: „W nazwiskach zakończonych na -li opuszczamy niewymawianą literę -i przed końcówkami -ego, -emu”. Zachęcam do tego typu radzenia sobie z dylematami, ale jednocześnie będzie mi niezmiernie miło, jeśli zdecydujecie się Państwo podzielić z nami Waszymi wątpliwościami.

Na koniec z jeszcze innej beczki. Znacie Państwo miejscowość Włoszczowa? A czy byliście kiedyś we Włoszczowej? Znam odpowiedź na to pytanie: nie byliście Państwo, a ci, którzy byli, wiedzą, że byli nie we Włoszczowej, tylko we Włoszczowie. Jeśli ktoś z Czytelników jest w tej chwili zszokowany (pamiętam, że sam nie mogłem uwierzyć, gdy pierwszy raz usłyszałem tę formę narzędnika), to powiem, że spotkałem kiedyś starszą niewiastę, która twierdziła, że jedzie do Częstochowej. Dlaczego przywołuję to wydarzenie? Bo Częstochowa i Włoszczowa odmieniają się dokładnie tak samo: Częstochowa, do Częstochowy, w Częstochowie i Włoszczowa, do Włoszczowy, we Włoszczowie (jeśli komuś łatwiej zapamiętać, to może sobie kojarzyć, że Włoszczowa odmienia się tak samo, jak krowa; gospodarz nie idzie rano do krowej, tylko do krowy – a Państwo – jeśli będziecie mieli okazję – pojedziecie do Włoszczowy).

W codziennym życiu jest takich językowych dylematów jak mrówków – jak powiedzieliby ci, którzy lubią bawić się słowem. My będziemy starali się te dylematy wspólnie rozwiązywać. A na jakiej zasadzie, o czym będzie ten blog, w jaki sposób będzie można zadać pytanie i co jeszcze – ja i moi współpracownicy – będziemy mieli do zaoferowania, o tym napiszę jeszcze w tym tygodniu we wpisie wstępnym.

Księgarnia internetowa Tolle.pl


11 odpowiedzi do „Notka przedwstępna, czyli językowe dylematy na każdym kroku”

  1. Forma

    „……… , co sobie zdecydujecie w kwestiach technicznych, to na tym będziecie pracować przez kolejne lata.” Czy taka pokrętna forma jest prawidłowa ?

  2. Tomasz Marek

    Nie ma nic pewnego w polszczyźnie!
    Częstochowa, Włoszczowa, Kargowa, Limanowa.
    W Częstochowie, we Włoszczowie, w Kargowej, w Limanowej
    Różne zabory – różne nawyki?
    Ostrów Mazowiecka, Ostrów Wielkopolski.

  3. Mark Kewlar

    Chciałem zwrócić uwagę, że nie bierze się nic na tapetę, a na tapet (rodzaj sukna). Ten częsty błąd frazeologiczny bierze się stąd, że popularne „mieć coś na tapecie” nie sugeruje rodzaju użytego tam rzeczownika. Ale może ktoś sobie biurko wykłada tapetą:)

  4. Paweł Pomianek

    Dzięki, Piotrze, za dobre słowo! Na Bralczyka to raczej nie aspiruję. Ale myślę, że można pisać o tej tematyce ciekawie, korzystając na bieżąco z fachowych źródeł.

    Pozdrawiam i zapraszam ponownie!

  5. Piotr Dziedzic

    No no, nie spodziewałem się, że Rzeszów swego Bralczyka mieć będzie 🙂
    Swoją drogą na pierwszej lekcji języka polskiego w liceum pani Profesor poprosiła mnie o odmianę przez przypadki nazwy Lwów (albo może innej mogącej sprawiać trudności). Przyznaję bez bicia, że poległem. Ale dość pouczające było to doświadczenie. A Lwów akurat odmienia się tak jak Kraków, czy Rzeszów.

    Pozdrawiam i powodzenia

  6. Robert z Częstochowej

    Smakowicie się zapowiada Twój nowy blożek (?) 🙂 dlaczego? bo osobiście chcę używać poprawnej polszczyzny, a częstokroć nie wiem jaka to jest 🙁 a dzięki Tobie już wiedział będę 😉

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście.

Zadaj pytanie językowe!

Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Polub nas!

Najnowsze komentarze

  1. Przed pierwszym? Przed czy wynika to z tego? Naprawdę Pani o to pyta, czy zapomniała Pani czegoś wkleić, a miało…

  2. Dzień dobry. Mam dylemat językowy. Czy w podanym poniżej przypadku będzie występował przecinek przed "czy"? Chodzi mi o pierwsze użyte…

  3. Dzień dobry. Dostępne słowniki wskazują formę krótkofalowiec: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/krotkofalowiec;5443948.html https://sjp.pwn.pl/so/krotkofalowiec;4455133.html

  4. Dzień dobry Mam pytanie, a zarazem dylemat. Jestem twórca filmów na kanale YT. Jako twórca, często pełnię także rolę lektora.…

  5. Polszczyzna jest językiem, w którym wyrazy odmieniamy. Aby nie odmieniać danego wyrazu, musi istnieć reguła na podparcie tego zwyczaju lub…

  6. Czy nazwy takie jak Windows, Linux i FreeBSD się odmieniają przypadki? Czy poprawnie jest «Aplikacja dla Windows», «Aplikacja dla Linux»…

  7. Nie, w tym przypadku nie jest to konieczne. Wiele zależy od tego, czy używamy dla myśli jakiegoś specjalnego oznaczenia, czy…

  8. Czy myśli bohaterów też wprowadzamy koniecznie nowym akapitem jak wypowiedzi? Pozdrawiam

  9. Odpowiedź można z łatwością znaleźć w poradni językowej PWN: tutaj. „Akademia pana Kleksa”.

  10. "Akademia Pana Kleksa" czy "Akademia pana Kleksa" - który tytuł jest poprawny?

Archiwa

wrzesień 2010
N P W Ś C P S
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
2627282930  

Nasze nagrania